Ný saga - 01.01.2001, Side 52

Halldór Grönvold
Lög nr. 53/1921 um hvíldartíma
háseta á íslenskum botnvörpuskipum
1. gr.
Þegar botnvörpuskip, sem skrásett eru hjer á landi, er í
höfn við fermingu eða affermingu, fer um vinnu háseta eft-
ir því, sem venja hefur verið, nema annars sje getið í ráðn-
ingarsamningi háseta.
2. gr.
Þá er skip er að veiðum með botnvörpu, skal jafnan skifta
sólarhringum í 4 vökur. Skulu ... hlutar háseta skyldir að
vinna í einu, ... hluti þeirra eiga hvíld, og skal skifta vökt-
unum, að hver háseti hafi að minsta kosti 6 klst. óslitna
hvíld í sólarhring hverjum.
Fyrirfram gerðir samningar um lengri vinnutíma í senn er
fyrir er mælt í þessari grein eru ógildir, en ekki skal það
talið brot á ákvæðum hennar, þó háseti, eftir eigin ósk í ein-
stök skifti, vinni lengur í senn en þar er um mælt.
3. gr.
Engin af fyrirmælum 1. og 2. gr. gilda, þá er skip er í sjávar-
háska eða líf skipshafnar í hættu.
4. gr.
Skipstjóri ber ábyrgð á því, að fyrirmælum þessara laga sje
fylgt.
5. gr.
Brot gegn lögum þessum varða sektum, frá 1000-10000 kr.
Mál út af slíkum þrotum skulu rekin sem almenn lögreglu-
mál.
6. gr.
Lög þessi öðlast gildi 1. janúar 1922.
Stjórnartíðindi 1921 A, bls. 1419.
uppi merkjum andstæðinga löggjafar um lág-
markshvíld háseta. Sigurður Stefánsson sem
fór fremstur í flokki andstæðinganna 1919 var
enn á þingi en hafði sig nú h'tið í frammi. Þá
var frumvarpið sem lagt var fyrir þingið 1921
í mikilvægum atriðuni frábrugðið fyrra frum-
varpinu og gekk skemmra. Loks ber þess að
geta að pólitískar hræringar voru miklar og
ný bandalög voru að myndast. Það sem hafði
lítið breyst voru helstu sjónarmið andstæðra
fylkinga og rökin sem notuð voru með og á
móti lögbindingu hvíldartíma háseta á botn-
vörpuskipum.
Frumvarp Jóns Baldvinssonar kvað á um
að þegar skip væri ekki í höfn og þó ekki að
veiðum, skyldi háseti fá að minnsta kosti 8
klukkustunda hvíld í sólarhring. Þegar skip
væri að veiðum skildi hver háseti fá að minnsta
kosti 6 stunda óslitna hvíld á sólarhring. í
frumvarpinu var ákvæði um að framangreind
atriði giltu ekki ef skip væri í sjávarháska eða
líf skipshafnar í hættu.
Þegar efni frumvarpsins er borið saman við
frumvarpið 1919 er einkum tvennl sem vekur
athygli. í stað ákvæða um 8 klukkustunda
hvíld fyrir háseta er nú talað um 6 stunda
óslitna hvíld. I greinargerð með frumvarpinu
er þessi breyting skýrð. Þar kemur fram að
hér sé um málamiðlun að ræða. Sjómenn telji
6 stunda hvíldina að vísu ekki næga en hún
feli engu að síður í sér nokkra bót og ekki geti
hún með neinum hætti verið í bága við hags-
muni útgerðarmanna eða fullkomin afnot
skipanna.42 Þegar Jón Baldvinsson mælti fyrir
frumvarpinu við 1. umræðu áréttaði hann sér-
staklega þessa breytingu frá fyrra frumvarp-
inu og ástæður hennar.43 Eftir stendur að með
frumvarpinu var verið að gefa eftir þar sem
mestu skipti og stuðningsmenn frumvarpsins
árið 1919 höfðu hafnað á sínum tíma. Þá má
benda á að með neyðarrétlinum sem komin var
inn í frumvarpið var verið að mæta gagnrýni á
það hversu fortakslaust fyrra frumvarpið var.
Samkvæmt frumvarpi Jóns var búið að
setja inn útlislun á því vinnuskipulagi sem
hvíldartíminn skyldi byggja á. Þar með var fallið
burt það ákvæði úr fyrra frumvarpi að nánari
útfærsla á skipulagi vinnunnar um borð væri á
höndum samtaka háseta og útgerðar og sam-
komulagi þeirra gefið lögmæti með reglu-
gerð. Ekki koni fram í umræðunni á þingi
hverju þetta sætti. Líklegt er að ekki hafi ver-
ið talið vænlegt til árangurs að setja málið í
hendur hagsmunaaðila frekar en að höfundur
frumvarpsins væri andsnúinn þeirri hugsun að
gefa hagsmunaaðilum ákveðið lögmæti og
hlutverk við útfærslu og framkvæmd laganna.
í umræðunni á þingi kom það að mestu í
hlut Jóns Baldvinssonar að mæla fyrir lrum-
varpinu og eiga orðastað við andstæðingana.
Einnig verður að nefna Magnús Kristjánsson,
þingmann Akureyringa, sem þá var jafnframt
forstjóri Landsverslunar og einn af helstu for-
ystumönnum Framsóknarflokksins. Stuðn-
ingur Magnúsar og hans félaga skipti sköpum
fyrir framgang frumvarpsins. Af andstæðing-
50