Birtingur - 01.01.1957, Blaðsíða 39

það líka. Þriðja víddin t.d., sem greinileg
er í náttúrunni, verður svipur hjá sjón í
myndinni, sem þannig verður með allt
öðrum hætti. Við breytingar á f jarvíddinni
bætast allar þær breytingar vegna tjáningar,
er samtíðarmenn okkar hafa gert í ríkum
mæli, stundum í þeim tilgangi að undirstrika
það sem raunverulega er hlutlægt, en oftar
til þess að nálgast abstraktsjón án þess að
yfirgefa hlutlægnina með öllu.
Þeir málarar, sem ranglega eru nefndir
„hálf-hlutlægir“ ganga oft mjög langt í
meðferð sinni á náttúrlegum hlutum. Þeir
taka sum atriði, sem eru mjög sérkennileg og
slíta þau úr eðlilegu samræmi, er gerir þau
strax þekkjanleg. Þeir sýna þannig vötn án
strandar (Manessier), speglanir í rúðu án
rúðunnar (Tal Coat), græna díla án trjánna
(Bazaine) og fara auk þess með f jarvíddir
á ýmsan hátt eins og þeim sýnist.
Slík málverk eru fákunnugum óskiljanleg
sem hlutlæg. Þrátt fyrir það eru þau ekki
abstrakt og æfðir skoðendur hætta
að láta blekkja sig.
Þar sem þekkjanleg hlutlægni hefur nú
verið yfirgefin af miklum meirihluta hæfra
málara, er lítt þekkjanleg hlutlægni iðkuð
af listamönnum, sem oft eru raunverulega
hæfir. Verk þeirra koma þó oft upp um
óánægju hið innra, sem þeir varast að
viðurkenna fyrir öðrum eða þá sjálfum sér.
Allt bendir til þess, að tvennt togist á um
þá, abstraktsjónin, sem heillar þá í mesta
máta og fígurasjónin, sem þeim finnst
saknæmt að yfirgefa-
En málverk þessara vandræðasömu manna
hafa þó frá fleiru að segja. Þar kemur í Ijós
vöntun á innri hrifningu, krafti, öryggi,
baráttuhug, í fáum orðum sagt
öllu því, er mest ber á í fegurstu verkum
sögunnar. Slíkt finnst ekki nema hjá þeim,
sem fegurðarskyn hafa. Fágun, bragðvísi og
stundum hæfni hylja að litlu leyti lélega
greind. Giotto, Griinewald og Tintoretto
hikuðu ekki við slík verkefni. Okkar
„hálf-hlutlægu“ menn tefla ekki á tvær
hættur. Þetta er auðséð á verkum þeirra.
Abstrakt-listin.
Á það er ekki nægileg áherzla lögð, að
abstraktmálarar hafa aldrei bundið sér þann
erfiða bagga að skapa að öllu leyti nýja
plastík, sem í málverki er sama sem ný
rökvísi og nýtt tjáningarform. Fyrir þeim
beztu er þetta ekki eins auðvelt og að misnota
á sama hátt og þeir ,,hálf-hlutlægu“ hina
óglöggu útskýringu rúmsins í sumum
málverkum Cézannes, einfalda myndgerð
Miros eða aðferðirnar, sem Klee fann upp.
Á tímum forgöngumanna abstraktlistarinnar
gat verið ástæða til að ímynda sér, að
abstraktmálverk yrði til sem útkoma af
frádráttardæmi og að hlutlægt málverk
hlutlægnin væri = Abstrakt málverk.
Fjölmörg fyrstu málverkin sem kölluð
voru abstrakt, voru gerð eftir þessari
formúlu. Nú þarf að gera meiri kröfur.
Abstrakt málverk verður að vera án
stuðnings hlutlægninnar, ef það vill vera til.
Það verður að vaxa úr eigin jarðvegi eða
hverfa til hlutlægninnar. Ef það byggir
ekki á gjörólíkum sjónarmiðum og hlutlægt
málverk, verður það ekki fært um að sýna
inn í nýja veröld vits og tilfinninga, getur
ekki vakið nýjan myndskáldskap og verður
þar af leiðandi ekki annað en blekking.
Hér munu þeir grípa fram í, sem láta sér
hið óljósa vel líka. Þessir smápúkar eru
27