Birtingur - 01.01.1957, Blaðsíða 48

einu verulegu hreyfinguna síðan
Abbey-leikhúsið var upp á sitt bezta. Verk
Tennesee Williams, Arthurs Millers og
Cliffords Odets eru nú stöðugt á skrám
stærri og smærri leikhúsa um allan heim.
Þessir höfundar eru ómyrkir í máli, taka
vægðarlaust til krítískrar athugunar veilur
nútímaþjóðfélags og segja söguna af
drepandi raunsæi og demóniskum krafti.
Þeir nota leiksviðið oft á nýstárlegan hátt
og beita ýmsum tæknilegum brögðum, sem
sum eru fengin að láni úr kvikmyndum. En
þó er ekki hægt að segja, að þeir fleygi
leikrituninni mikið fram á við. Þeir nálgast
viðfangsefnin á hinn hefðbundna hátt, og
grundvallarhugsunin, sem á bak við liggur,
er hin sama og áður. Þó er eins og Tennesee
Williams hafi reynt að fara inn á nýjar
brautir, þegar hann skrifaði Camino Real,
enda hefur það hlotið minnstar vinsældir
verka hans. I því kastar hann fyrir borð
miklu af þeirri köldu lógik, sem öll leikrit
ætlar að drepa, sleppir sögunni um unga
elskendur, sem annars eni oftast taldir
nauðsynlegir, en byggir verkið aðallega á
þjakandi innilokunarkennd, sem ríkir í
ímynduðu lögregluríki í miðri eyðimörk i
Suður-Ameríku, að mig minnir. Venjan er sú
í betri leikritum, að rakinn er ferill einnar
persónu eða hóps að ákveðnu atviki,
sem markar hápunkt leiksins. Dramað er nú
fólgið í því, að áhorfandinn samhryggist
eða samgleðjist eftir atvikum
söguhetjunum, að athuguðum öllum þeim
aðdraganda, sem mestum hluta verksins
hefur verið varið til að útskýra. 1 ,,dýpri“
leikritum, eins og þau eru nefnd, þarf oft
meira en meðalskarpleik, sálrænt innsæi
og rökfimi til að komast að réttri niðurstöðu
um ætlan höfundar og yfir leitt til að fá
botn í leikinn. Þá þykir dramatískt verk
stórkostlegast, er einfaldir áhorfendur geta
velt því fyrir sér mánuðum saman án
þess að fá nokkurn tíma rökrænan botn í
það. í fjórar aldir hafa spekingar deilt um
það, hvort Hamlet hafi verið brjálaður eða
ekki. Frá mínu sjónarmiði eru þessir menn í
geitarhúsi að leita ullar. Hvers vegna
megum við ekki fá list, sem skírskotar beint
til tilfinninganna ? Ef við viljum skerpa
hugann, getum við teflt skák, ráðið
krossgátur eða farið á pólitíska fundi. Á
síðari árum hafa listamenn verið meira og
meira að kasta frásagnarkvöðinni fyrir
borð. Ljóð eða málverk þurfti ævinlega að
segja samhangandi sögu eða skýra í
smáatriðum frá atviki eða útliti hlutar.
Nú byggja menn verk sín meira á
hugblæ og skírskota umbúða- og
útskýringalaust til tilfinninganna.
Bertolt Brecht hefur, að því er virðist, í
leikhúsi sínu í Austur-Berlín skapað mjög
sérstæðan stíl bæði í leik og leikstjórn.
Hann er þar upþhafsmaður að ýmsum
nýjungum, sem sennilega eiga eftir að ryðja
sér til rúms í leiklistarheiminum, þótt svo
hafi enn ekki orðið. 1 þessu leikhúsi mun
áhorfndinn reka sig á hugmyndir, sem
sóttar eru til Forn-Grikkja og Kínverja,
enda segist Brecht sjálfur hafa myndað
teóríu sína eftir nákvæman lestur
leiklistarsögunnar-
Það er eðlisgalli leiklistarinnar, að hún er
háðari hylli fjöldans en aðrar greinir listar.
Hver leiksýning hefur í för með sér mikla
fjárfestingu, sem endurgreiðast verður
af áhorfendum. Málari þarf ekki að leggja
í aðra fjárfestingu en þá, sem strigasnudda
og nokkrar litatúbur kref jast. Og ef
verkið ihlýtur ekki hylli, er ekki annað í
34