Birtingur - 01.01.1959, Blaðsíða 56

MAREK HLASKO er ungur Pólverji, aðeins tuttugu og sex ára gamall
en þó orðinn víðfrægur rithöfundur. Það er naumast þöi'f að kynna hann
frekar en bók hans ÁTTUNDI DAGUR VIKUNNAR gerir, en fimm
fyrstu kaflar hennar birtast hér á eftir og sagan öll kemur væntanlega
út á íslenzku bráðlega. Ef hún er vel lesin skilja menn þar fleira en sagt
verður í löngum skýringum.
En sú bók hefur naumast átt því láni að fagna hingað til að vera vel
lesin. — Þar er til að taka, að síðastliðið vor forhljóp höfundur sig til
Þýzkalands á eftir leikkonu, sem hann var eitthvað uppljómaður af. Þegar
það kom líka í ljós að eitthvað var ekki í lagi með vegabréfið hans voru
þeir aumkunarverðu fáráðlingar, sem hafa atvinnu af því að ljúga í auð-
valdspressunni ekki lengi að ranka við sér. Hér var kominn pólitískur
flóttamaður. Atvinnurógberar tóku nú til við að lesa verk hans. En sú
manntegund var einmitt ólíklegust til að skilja — þetta er einmitt sama
manntegundin og sífelldlega finnur sig knúða til að skýra verk fyrir öðr-
um af því þeir skilja þau ekki sjálfir og gera sér ekki grein fyrir því að
bók, sem er einhvers virði er annað og meira en tilviljun. Og skýring-
arnar urðu eftir því. Þeir héldu, að bókin væri ekki um annað en hús-
næðisleysi og kynferðismál og lásu á furðanlegustu stöðum sannanir á
skoðunum yfirboðara sinna, sem öll söguþróun er löngu búin að dæma
ómerkar. „En alla hluti skildu þeir jarðlegri skilningu því að þeim var eigi
gefin andleg spektin", segir Snorri. Þarna er húsnæðisleysi, þarna er
eymd, svona er sósíalisminn, þarna er fangelsi, segja þeir og skilja ekki
að fangelsið er tákn annars fangelsis, sem ekki er af neinu efni og nógu
rúmt til þess, að sálir, sem ekki finna til þrengsla í dálkum auðvaldsblað-
anna, skynja aldrei veggi þess. Og enn halda þeir áfram að skýra eins
og þeir einir geta skýrt, sem ekkert skilja, því þeir skilja ekki þau víð-
erni, sem hér er verið að skrifa um — manneskjuna á tuttugustu öld og
tuttugustu öldina í manneskjunni. Sjóndeildarhringur þeirra nær ekki út
yfir þá pólitísku svínastíu, sem þeir eru aldir upp í.
En rógur þeirra hefur samt orðið til þess að gera Hlasko svo vin-
fáan í heimalandi sínu, að það er líklega ekki árennilegt fyrir hann að
snúa heim í bráð þó hann hafi margtjáð sig fúsan þess. Og þá er það
næsta vers: að hamra á því að hann vilji ekki fara heim. En ég vil ráð-
leggja þeim, sem trúa því í alvöru að Hlasko hafi verið að flýja á náðir
„vestræns frelsis“ að lesa viðtöl, sem birst hafa við hann eftir að hann
var búinn að anda því að sér um tíma.
En hér er þá sagan handa þeim, sem vel vilja lesa að njóta hennar en
hinum verður hún sjálfsagt kærkomið tækifæri til að verða sér til skamm-
ar eins og annars staðar þar sem hún hefur birst.
Þ. Þ.
54 Birtingur