Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1987, Blaðsíða 27

Flámæli í vesturíslensku
25
mæltir og öfugt; og allir flámæltir höfðu einnig réttmæli. Sérstæð þróun
vesturíslensku liggur að baki orðum Haraldar Bessasonar (1984b:12)
þar sem hann segir íslensku í Vesturheimi hafa fengið á sig sérstakan
svip með sérstæðum máleinkennum „sem veitir henni rétt til mállýsku-
heitis“.
Hafa ber í huga að í dag er vesturíslenska sem mállýska mjög á und-
anhaldi. Málhafar eru flestir yfir fimmtugt. Vesturíslenska er ekki fullt
þjóðmál og flestir, ef ekki allir, sem hana tala hafa ensku að aðalmáli.
Málinu virðist viðhaldið af einstaka fjölskyldum sem aftur hafa þróað
með sér sérstök máleinkenni, enda Ijóst að málið lifir hjá þeim fjöl-
skyldum þar sem íslenskunni var haldið á lofti af einum eða fleiri fjöl-
skyldumeðlimum. Ég ræddi t.d. við fulltrúa þriggja kynslóða á bæ við
Arborg sem allir virtust tala svipað mál, en á öðrum bæ í sömu sveit
var önnur fjölskylda sem líka talaði íslensku en annars konar íslensku
en fólkið á hinum bænum. Þessi fjölskyldumál er ekki hægt að rekja til
mállýskna á íslandi, þ.e. ekki var um að ræða að á einum bæ væri töluð
homfirska en á öðrum norðlenska, þó vafalaust sé um að ræða einhvers
konar mállýskublöndu að viðbættum heimatilbúnum nýsmíðum. Fjöl-
skyldumar tvær voru nákunnugar en þegar þær hittust var töluð enska.
Einstaka hjón tala saman á íslensku. Aður fyrr töluðu foreldrar og afar
og ömmur íslensku við bömin en það virðist nú svo til aflagt. Islenska
var og er mál heimilanna en enska er notuð utan þeirra, jafnvel á manna-
mótum þar sem flestir viðstaddra tala íslensku.
Margir viðmælenda minna í könnun sem síðar var gerð höfðu orð á
því að oft hefði mátt kenna á íslensku manna úr hvaða byggð þeir voru.
Ef svo hefur verið væri ef til vill réttara að tala um að í eina tíð hafi ver-
ið margar íslenskar mállýskur í Vesturheimi, þ.e. að einhver munur hafi
verið á máli manna í íslendingabyggðum í Saskatchewan, Manitoba og
Norður-Dakóta þar sem allnokkur vegalengd skilur þessar byggðir að.
Menn töldu einnig að í Riverton hafi verið töluð eilítið öðruvísi íslenska
en t.d. í Gimli þó svo að þama sé örstutt á milli. Það er ekki ólíklegt
því byggðimar voru afskekktar og lítið samneyti þar á milli vegna veð-
urs á vetuma og vegna fenja og aurbleytu sem gerðu landveginn svo
til ófæran á sumrin. Frekari rannsóknir höfundar sem nú eru í gangi