Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1987, Qupperneq 116

114
Flugur
Um áhrif tökuorða úr miðensku á málkerfi íslenskunnar er það að
segja að á hljóðkerfið hafa þau engin áhrif og hverfandi lítil á beyg-
ingakerfið. Þó má nefna að karlkynsnafnorðið barón og hvorugkyns-
nafnorðið buffeit ‘kinnhestur’ falla ekki vel að beygingarflokkun nafn-
orða. Barón hefði átt að verða *barónn og beygjast eins og tónn, og
buffeit hefði orðið þjálla sem karlkynsorð með a-stofnsendingu, þ.e.
*buffeitur, en ef til vill hefur mönnum ekki litist á endinguna -eitur af
skiljanlegum ástæðum.
Ekki er hægt að skiljast við miðensk áhrif á íslensku án þess að
minnast örlítið á samtalsorðabók nokkra, Glossarium alterum, sem er
baskneskt-íslenskt orðasafn, eitt þriggja slíkra safna sem virðast vera
sett saman á Vestfjörðum á 17. öld (sjá einnig Helga Guðmundsson
1979). í samtalsorðabók þessari blandast ensk orð saman við hin bask-
nesku, og verður úr hinn sérkennilegasti hrærigrautur. í ritgerð sinni
lýsir Eyvindur orðasafni þessu með eftirfarandi orðum (1977:27):
Ekki verður annað af þessu ráðið en að baskinn, sem þama var að
kenna íslendingnum heiti ýmislegra fyrirbæra á basknesku, hafi reynt
að gera sér nothæft samskiptamál úr blöndu basknesku spænsku og
ensku. Augljóst virðist, að íslendingurinn skilur einnig ensku orðin
og þýðir þau á íslensku eins og til var ætlast. Ætla má, að þessu máli
hafi fylgt bendingar og pat, enda em ensku orðin af einföldustu og al-
mennustu gerð, persónufomöfn og forsetningar, og bera ótvíræð ein-
kenni „pidgin“-máls, óbeygð í einföldum stirðnuðum samböndum.
Um er að ræða for mi,for ju,ju,for, en mörg dæmi um hvert. Til
dæmis um notkun er: — serju presentafor mi hvad gefur þu mier
[... ] og: —forju mala gissuna þu ert vondur madur [... ]
Ekki verður því neitað, að slík notkun enskra orða á þessum stað
bendir til þess, að einhverju hlutverki hafi enska gegnt sem „lingua
franca“ á íslandi, þótt engin leið sé lengur til þess að segja um í
hversu ríkum mæli það hafi verið. Auðvitað eru þessi orðasöfr samin
til hagnýtra nota, varla af fræðilegum áhuga einum saman.
Hafi verið um að ræða hálfenskt samskiptamál, eins konar „pidgin-
e.“, í notkun á íslandi, hlýtur það að hafa orðið til á 15. öld. Þá væri