Ritmennt - 01.01.2000, Side 68

Ritmennt - 01.01.2000, Side 68
ÞÓRUNN SIGURÐARDÓTTIR RITMENNT til, so vel í andlegum efnum sem líkamleg- um, lært, og ennfremur íhugað, so vel sem við haldið. Og tekur þetta því lengra sem maður á fleiri bækur og skilur fleiri tungu- mál. [...] Eg vil ei tala um, hvílíkt gagn er sjálfur að kunna lesa sendibréf annarra til sín, helst þau er innihalda nolckur leyndar- mál [...] Skemmtun er það mesta, því falli manni tíðin löng, þá getur hann án ómaks og kostnaðar skemmt sér að sögum og hvers kyns öðru í bókum, sem hann hefir lyst til" (17). Segja má að lestrarkunnáttan uppfylli tvenns konar þarfir, rétt eins og skáldskap- ariðlcunin, samkvæmt fóni, annars vegar hafa menn af henni gagn og hins vegar gam- an.13 Hugmynd Jóns um almenna skriftar- lcunnáttu mun hafa verið nokkuð nýstárleg á þessum tíma. Á öndverðri átjándu öld var ekki hirt um að kenna öðrum börnum að skrifa en þeim sem átti að setja til mennta.14 Jón telur aftur á móti að sleriftarlcunnátta, rétt eins og lestrarkunnátta, sé „öllum þén- anleg, hvert sem verða lærðir eða leilcir, yf- irmenn eður undirsátar, eður hverninn helst sem æfin byltist" (20).15 Hér er Jón langt á undan sinni samtíð því að það var elclci fyrr en árið 1880 aö sett var í lög að ungmenni slcyldu, aulc lesturs og lcristin- dómsfræðslu, hljóta kennslu í skrift og reikningi fyrir ferminguna.16 Það gagn sem Jón telur að slcriftarlcunnáttu er í fyrsta lagi að með henni geti menn tiltrúað sendibréf- um meiningu sína, sem hvorki ljúga né mis- talca eftir, heldur slcila erindi sínu trúlega. Einnig sé gott að geta slcrifað gjörningsbréf, að skrifa sér upp fróðleilc, að slcrifa sér sitt- hvað til minnis og að lokum nefnir hann að slcrifa fróðleiksbælcur til uppbyggingar sam- tíðarmönnum og eftirlcomendum. Slcriftin var því mönnum tælci til slcöpunar og gagns; til þess að lcoma slcipulagi á minningar sín- ar og hafa samslcipti við aðra án þess að yf- irvöld eða nágrannar gætu hnýst í þau. Slcoðanir Jóns á þessu efni falla vel að lcenn- ingum frönslcu sagnfræðinganna, Franpois Furet og Jacques Ozouf, sem telja slcriftar- lcunnáttu almennings eina helstu forsendu nútímans og einstalclingshyggju.17 En livað áttu menn svo að slcrifa öðrum til gagns og uppbyggingar? Um það fjallar Jón m.a. í lcafla sem hann hefur um starfs- svið presta á íslandi. Sýnist honum að þeir slculi einlcum slcrifa um það sem heyrir til þeirra embætti, svo sem góða móralíu eða barnalærdóm, hugganir í ýmislegum tilfell- um, hjartnæmar bænir og sálma ef þeir liafa slcáldslcapargáfu. Ef þeir eru lærðir mega þeir gjarnan slcrifa ritgerðir heimspekilegs og guðfræðilegs eðlis, eða um þarflega hluti sem almenningi við lcemur. Og ef þeir vilja seilast til antiqviteta þá t.d. um lcristnisögu eða sögu siðaslciptanna. Einnig væri gagn- legt að slcrifa bólcmenntasögu en þó til- lieyrði það prestum helst að slcrifa um scrip- ta sacra eður ecclesiastica. Þetta er „sæmi- 13 Loftur Guttormsson hefur rannsakað þróun lestrar- og skriftarkunnáttu í tengslum við kristindóms- fræðslu og upplýsingu og birt niðurstöður sínar m.a. í greinunum „Læsi" og „Ahrif siðbreytingar- innar á alþýðufræðslu". 14 Sjá Loftur Guttormsson. Beinska, ungdómur og uppeldi á einveldisöld, bls. 165-66. 15 Reyndar virðist Jón taka reikningskúnstina með hér en þó er miklu minna um hana fjallað en lest- ur og skrift. 16 Stjórnartíðindi fyrir ísland. A deild (1880), bls. 6-8. 17 Fran^ois Furet og Jacques Ozouf. Reading and Writing, bls. 310-11. 64
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Ritmennt

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.