Ritmennt - 01.01.2000, Síða 68

Ritmennt - 01.01.2000, Síða 68
ÞÓRUNN SIGURÐARDÓTTIR RITMENNT til, so vel í andlegum efnum sem líkamleg- um, lært, og ennfremur íhugað, so vel sem við haldið. Og tekur þetta því lengra sem maður á fleiri bækur og skilur fleiri tungu- mál. [...] Eg vil ei tala um, hvílíkt gagn er sjálfur að kunna lesa sendibréf annarra til sín, helst þau er innihalda nolckur leyndar- mál [...] Skemmtun er það mesta, því falli manni tíðin löng, þá getur hann án ómaks og kostnaðar skemmt sér að sögum og hvers kyns öðru í bókum, sem hann hefir lyst til" (17). Segja má að lestrarkunnáttan uppfylli tvenns konar þarfir, rétt eins og skáldskap- ariðlcunin, samkvæmt fóni, annars vegar hafa menn af henni gagn og hins vegar gam- an.13 Hugmynd Jóns um almenna skriftar- lcunnáttu mun hafa verið nokkuð nýstárleg á þessum tíma. Á öndverðri átjándu öld var ekki hirt um að kenna öðrum börnum að skrifa en þeim sem átti að setja til mennta.14 Jón telur aftur á móti að sleriftarlcunnátta, rétt eins og lestrarkunnátta, sé „öllum þén- anleg, hvert sem verða lærðir eða leilcir, yf- irmenn eður undirsátar, eður hverninn helst sem æfin byltist" (20).15 Hér er Jón langt á undan sinni samtíð því að það var elclci fyrr en árið 1880 aö sett var í lög að ungmenni slcyldu, aulc lesturs og lcristin- dómsfræðslu, hljóta kennslu í skrift og reikningi fyrir ferminguna.16 Það gagn sem Jón telur að slcriftarlcunnáttu er í fyrsta lagi að með henni geti menn tiltrúað sendibréf- um meiningu sína, sem hvorki ljúga né mis- talca eftir, heldur slcila erindi sínu trúlega. Einnig sé gott að geta slcrifað gjörningsbréf, að skrifa sér upp fróðleilc, að slcrifa sér sitt- hvað til minnis og að lokum nefnir hann að slcrifa fróðleiksbælcur til uppbyggingar sam- tíðarmönnum og eftirlcomendum. Slcriftin var því mönnum tælci til slcöpunar og gagns; til þess að lcoma slcipulagi á minningar sín- ar og hafa samslcipti við aðra án þess að yf- irvöld eða nágrannar gætu hnýst í þau. Slcoðanir Jóns á þessu efni falla vel að lcenn- ingum frönslcu sagnfræðinganna, Franpois Furet og Jacques Ozouf, sem telja slcriftar- lcunnáttu almennings eina helstu forsendu nútímans og einstalclingshyggju.17 En livað áttu menn svo að slcrifa öðrum til gagns og uppbyggingar? Um það fjallar Jón m.a. í lcafla sem hann hefur um starfs- svið presta á íslandi. Sýnist honum að þeir slculi einlcum slcrifa um það sem heyrir til þeirra embætti, svo sem góða móralíu eða barnalærdóm, hugganir í ýmislegum tilfell- um, hjartnæmar bænir og sálma ef þeir liafa slcáldslcapargáfu. Ef þeir eru lærðir mega þeir gjarnan slcrifa ritgerðir heimspekilegs og guðfræðilegs eðlis, eða um þarflega hluti sem almenningi við lcemur. Og ef þeir vilja seilast til antiqviteta þá t.d. um lcristnisögu eða sögu siðaslciptanna. Einnig væri gagn- legt að slcrifa bólcmenntasögu en þó til- lieyrði það prestum helst að slcrifa um scrip- ta sacra eður ecclesiastica. Þetta er „sæmi- 13 Loftur Guttormsson hefur rannsakað þróun lestrar- og skriftarkunnáttu í tengslum við kristindóms- fræðslu og upplýsingu og birt niðurstöður sínar m.a. í greinunum „Læsi" og „Ahrif siðbreytingar- innar á alþýðufræðslu". 14 Sjá Loftur Guttormsson. Beinska, ungdómur og uppeldi á einveldisöld, bls. 165-66. 15 Reyndar virðist Jón taka reikningskúnstina með hér en þó er miklu minna um hana fjallað en lest- ur og skrift. 16 Stjórnartíðindi fyrir ísland. A deild (1880), bls. 6-8. 17 Fran^ois Furet og Jacques Ozouf. Reading and Writing, bls. 310-11. 64
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168

x

Ritmennt

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.