Ritmennt - 01.01.2000, Side 117

Ritmennt - 01.01.2000, Side 117
RITMENNT HVERSU MIKIÐ ER NONNULLA7. Latneslca orðið sem Hálfdan notar er non- nulla, en það merkir strangt til tekið „elclci ekkert" (non-nulla) þótt betra sé að þýða á íslensku með „fátt eitt", „sumt" eða „nokkuð". í einfaldri mynd er það ætlun mín í þessari grein að grennslast fyrir um hvað liggi að baki þessu orði og reyna að meta að hve miklu leyti Hálfdan Einarsson notaði skáldatal Páls Vídalíns (1667-1727) við samningu bókmenntasögu sinnar. Um Recensus Áður en hægt verður að fjalla um hver skil Hálfdan gerir Páli er nauðsynlegt að segja nokkur deili á Recensus. Þegar Páll Vídalín lést skildi hann eftir sig í bókasafni sínu í Víðidalstungu óklárað handrit sem bar yfir- skriftina Recensus Poetarum et Scriptorum Islandorum huius et superioris seculi.3 Þetta rit hafði hann látið fyrrum nemanda sinn í Skálholti, Halldór Einarsson, skrifa eftir sinni fyrirsögn á meðan Halldór var á vegum Páls í Víðidalstungu árin 1696- 1700.4 Sennilega hefur það verið undir lok þessa tímabils því í bréfi til Magnúsar Ara- sonar kapteins, dagsettu 21. desember 1722, segir Páll: „Eg hefe firer meir enn 20 arum skrifad nockur blod Qvibus titulum feci Recensus poetarum et Scriptorum fslando- rum hujus et superioris seculi þeir eru un- gefer 200."5 Titillinn sjálfur staðfestir einn- ig þennan ritunartíma því þar er vísað til sautjándu aldar sem „þessarar" (huius). Hálfdan Einarsson hefur fengið þetta hand- rit að láni frá Bjarna Halldórssyni, tengda- syni Páls Vídalíns, sennilega einhvern tíma á sjöunda áratug aldarinnar,6 en handritið var í hans eigu frá 1728 til dauðadags 7. jan- úar 1773.7 Meðan Hálfdan var með Recensus gerði hann ágrip eða útdrátt af rit- inu sem nú er varðveittur í safni Jóns Sig- urðssonar á handritadeild Lairdsbókasafns, JS 569 4to. Eftir dauða Bjarna fékk sr. Þor- steinn Pétursson á Staðarbaldca (1710-85) handritið að láni hjá tengdasyni Bjarna (d. 1778) og gerði af því lauslega íslenslta þýð- 3 Samkvæmt lista Jóns Ólafssonar úr Grunnavík, sem Jón Helgason taldi slerifaðan um 1730, yfir rit Páls Vídalíns sem til voru í Víðidalstungu, en þar kemur fyrir eftirfarandi lýsing: „Recensus Poéta- rum et Scriptorum Island(icorum) hujus et Superio- ris Seculi i 4'° mest ðll med hende Halldors Ein- arss(onar). fátt frágeinged. og lá þad laust þar i hreinslcrifad: var þad eige fleira ad mig minner enn vita Sr Hallgr(ims) og Jöns Magnuss(onar) Syslu- m(anns)." Sjá Jón Helgason: Bækur og handrit á tveimur liúnvetnslcum höfuðbólum á 18du öld, bls. 22. 4 Skrifarinn Halidór Einarsson bjó hjá Páli Vídalín í Víðidalstungu eftir að Páll lét af embætti skóla- meistara í Skálholti árið 1695 og þar til hann var settur sýslumaður í Þingeyjarþingi „seint á árinu 1700 eða þó lieldur 1701". Sjá Boga Benediktsson, Sýslumannaæfir, 1. b., bls. 113-17. 5 Jón Samsonarson hefur góðfúslega leyft mér að nota uppskrift sína á texta bréfsins eftir Rask 57, bls. 615-16 (eftirrit í Lbs 1651 4to), í óprentuðu handriti með umfjöllun og skýringum við Recen- sus Páls Vídalíns, sem ráðgert er að birtist sem ann- að bindi útgáfu Jóns á því sem varðveist hefur af skáldatali Páls Vídalíns. 6 Til er íslensk þýðing Jóns Konráðssonar frá Mæli- felli (1772-1850) á formála bólcmenntasögunnar í handriti JS 345 4to þar sem hann er dagsettur „31sta Jul. 1772." Eins og Jón Helgason bislcup hef- ur bent á (Meistari Hálfdan, bls. 106) þá stangast þessi dagsetning á við prentaða útgáfu formálans sem dagsett er 12. ágúst 1775 („pridie Id. Sextiles anno p. n. Clir. MDCCLXXV"). Því er ekki ósenni- legt að þýðingin sé byggð á handriti með þeirri dag- setningu, þótt ekki sé kunnugt urn slíkt handrit. Ólíldegt má teljast að svo viðamilcil villa hafi get- að slæðst inn enda er þýðingin allvönduð. 7 Handritið var í dánarbúi hans þegar hann lést. Sjá Jón Helgason: Bækur og handrit á tveimur liún- vetnskum höfuðbólum á 18du öld, bls. 37. 113
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Ritmennt

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.