Vera - 01.04.2002, Qupperneq 26

Hver ber ábyrgðina?
Ragnhildur Helgadóttir, jafnréttisráðgjafi ÍTR
Framleiðendur kvikmynda, höfundar tónlistartexta,
útgefendur ýmissa tískutímarita og fleiri gera markvisst
út á kynlíf. Skilaboðin eru oft þess eðlis að allt sé leyfi-
legt í kynferðismálum. Allt er sýnt og ekkert er heilagt
og sjaldnast er áhersla lögð á eðlilegan aðdraganda
ástarsambands þar sem ást og traust skipta mestu.
Kynlífið er hlutgert og tilfinningunum ýtt til hliðar.
Þessi skilaboð fjölmiðlanna hafa óneitanleg áhrif á
sjálfsmynd unglinga, t.d. í þá átt aö hlutgera stúlkur
sem kynverur í auknum mæli. Við sem vinnum með
ungu fólki finnum fyrir breytingum á kynhegðun
unglinga og viðhorfum þeirra til kynlífs. Þau byrja fyrr
að stunda kynlíf og láta auðveldlega undan þrýstingi
um að vera þátttakendur í áhættusamri kynhegðun. Ef
stór hluti kynfræðslu fer í gegnum fjölmiðla má ætla
að unglingar séu lítið meðvitaðir um þær hliðar
kynlífsins sem minnst sölugildi hefur. Gagnkvæm
virðing, getnaðarvarnir og kynsjúkdómar eru til dæmis
ekki uppeldisþættir sem sjónvarpið tekur aö sér að
sinna. En hver ber ábyrgðina á kynfræöslunni? Er það
skólinn, foreldrar eða samfélagið í heild sinni?
Tæknileg áhersla í kynfræðslu skólanna
Án fræðslu er ekki hægt að taka upplýstar ákvarðanir
um eigið kynlíf og ungt fólk á rétt á kynfræðslu.
Skólinn gegnir þar miklu hlutverki og í námskrá
grunnskólanna frá 1999 má finna smá kafla í nátt-
úrufræðihlutanum um kynfræðslu. Þar er stefnan sett
á að fræða nemendur um starfsemi kynfæra, mikilvægi
getnaðarvarna og þekkingu á helstu kynsjúkdómum.
Áherslan virðist því vera fremur á tæknilegu hliðina en
þá tilfinningalegu og siöfræðilegu. Skipulögð fræðsla
sem byggist á siðferðisgildum eins og jafnrétti og
heiðarleika þarf að verða meiri. Unglingar þurfa að fá
tækifæri til að ræða og fræðast um þá þætti kynlífs
sem snerta þau helst og fá svör við spurningum sínum.
Hver hjálpar þeim að greina muninn á áhættusömu
kynlífi og heilbrigðu kynlífi sem einkennist af virðingu
og nánum persónutengslum?
Ábyrgö foreldra
Sérfræðingar hafa bent á að unglingar sem eiga traust
og einlæg samskipti við foreldra sína eru eldri þegar
þau hefja kynmök og jafnframt ábyrgari með getn-
aðarvarnir. Ást og umhyggja í uppeldi styrkir
sjálfsviröingu þeirra og þau láta síður undan
félagslegum þrýstingi. Gagnýnin umræða á heimilinu
um kynlíf er mikilvæg. Ef foreldrar ræða ekki skoðanir
sínar við börnin sín er hætt við því að þau byggi eigin
skoðanir á því sem þau heyra í sjónvarpi, fjölmiðlum
eða hjá félögum sínum. Rannsóknir hafa leitt í Ijós að
þegar foreldrar ræða við börnin sín um kynferðismál,
setja þeim reglur og útskýra ástæður sínar fyrir þeim
eru börnin líklegri til að fresta kynreynslu en þau börn
sem ekkert er rætt við um kynferðismál heima.
Mörgum foreldrum gæti reynst erfitt að ræða um kyn-
ferðismál við börnin sín og ekki er eingöngu hægt að
gera skóla og foreldra ábyrga fyrir þessum málaflokki.
Gagnrýnin umræða um þau einhæfu skilaboð
fjölmiðlanna er mikilvæg þannig að unglingar geti
greint á milli gerviheims fjölmiðla og kvikmynda og
raunverulegs lífs.
Fræðsla og forvarnir í kynferðismálum
Rétt eins og við tölum um forvarnir í fíkniefnamálum
þá er aö sama skapi mikilvægt að hefja forvarnavinnu
í kynlífsmálum. Mikilvægt er að allir sem vinna með
ungu fólki leggi sitt af mörkum í þeirri forvarnavinnu.
Nokkrar stofnanir Reykjavíkurborgar sem sinna ungu
fólki og félagasamtök hafa myndað hóp í því skyni að
efla jákvæðan lífsstíl ungs fólks og hefur sérstök
áhersla verið lögð á heilbrigt kynlíf. Áhersla hefur verið
lögð á að opna umræðuna um þessi mál og gera starfs-
fólk hæfara til að ræða um kynlíf við ungt fólk.
26