Vera - 01.08.2002, Side 36

vera
Heilsa
Beinþynning
Hvað er beinþynning?
Beinþynning er sjúkdómur í beinum sem verð-
ur þegar röskun verður á jafnvægi beinmynd-
unar og beinniðurbrots sem veldur því að
beinvefurinn rýrnar. Beinin eru lifandi vefur
sem inniheldur kalk og er í stöðugri endur-
byggingu, þ.e. niðurbroti og nýmyndun, allt
lífið á enda, hratt á meðan líkaminn er ungur
en hægar á efri árum. A aldrinum 20 - 40 ára
er jafnvægi þarna á milli, beinmagnið helst
stöðugt og er beinmassinn mestur á þessum
aldri. Við tíðahvörf hjá konum raskast þetta
jafnvægi, beinvefurinn rýrnar og það ástand
skapast sem kallað er beinþynning. Við bein-
þynningu þynnist hin harða og þétta skurn
beinanna og innri bygging beinsins gisnar. Við
þetta minnkar styrkurinn, beinin verða stökk
og hætta á brotum eykst við minnsta átak.
Hverjar eru orsakirnar?
Algengasta orsök beinþynningar eru þær
hormónabreytingar sem verða í líkömum
kvenna við tíðahvörf og er beintap oft mikið
fyrsta áratuginn eftir tíðahvörf. Konur eru í
þrefalt meiri hættu en karlar að fá beinþynn-
ingu en talið að þriðja hver kona og áttundi
hver karl muni brotna af völdum beinþynning-
ar einhvern tíma á æfinni. Aðrar orsakir eða
áhætturþættir eru:
Erfðir: líklegt er talið að hámarksbeinstyrkur
sem næst sé að hluta til bundinn erfðum og
hugsanlega stjórna erfðir einnig beintapi.
Aldur: Hættan á beinþynningu eykst með aldr-
inum.
Líkamsbygging: Grannvaxnar og smábeinóttar
konur eru í meiri áhættu að fá beinþynningu
en þrekvaxnar konur.
Lítil líkamleg hreyfing og léleg næring auka
hættuna á beinþynningu, þ.e. líkaminn fær
ekki nægilegt kalk úr fæðunni.
Reykingar og áfengi hafa einnig slæm áhrif á
beinin. Þá geta ýmsir sjúkdómar, t.d. bólgu-
sjúkdómar í liðum eða meltingarfærum ásamt
mörgum lyfjum, t.d. prednisólón, valdið bein-
þynningu.
Hverjar eru afleiðingarnar?
Afleiðingarnar eru beinbrot við lítinn áverka,
einkum á efri árum. Algengust þessara brota
eru framhandleggsbrot, hryggsúlubrot og
mjaðmarbrot. Við samfallsbrot í hrygg skerð-
36 ast lífsgæði verulega þar sem líkamsstaða
breytist og minna pláss verður fyrir lungu og meltingar-
færi, einnig skert hreyfigeta, rninni félagsleg tengsl og ótti
við að brotna aftur.
Mikilvægast er að koma í veg fyrir fyrsta brot vegna
þess að líkur á því að brotna aftur margfaldast eftir fyrsta
brot, auk þess sem þau eru þjáningarfull fyrir þau sem fyr-
ir þeim verða og dýr fyrir þjóðfélagið, t.d. kostar hver
mjaðmaaðgerð tvær milljónir króna.
Hvað er til ráða - hvað gerir Beinvernd?
Beinverndar samtökin voru stofnuð til að vekja athygli al-
mennings og stjórnvalda á hinum þögla en alvarlega sjúk-
dómi, beinþynningu.
Beinvernd stendur fyrir fræðslu og forvörnum. Besta
vörnin gegn beinþynningu er að byggja upp beinin á með-
an líkaminn er að taka út vöxt og þroska og að lifa heil-
brigðu lífi allt lífið. Það felur m.a. í sér:
- hæfilega hreyfingu,
- góða næringu með nægu kalki og D-vítamíni,
- að forðast reykingar með öllu og neyta áfengis í hófi.
Beinvernd er landssamtök áhugafólks um beinþynningu,
jafnt leikra sem lærðra, og voru stofnuð 12. mars 1997.
Einnig hafa verið stofnuð fjögur svæðisfélög, á Suður-
landi, Austurlandi, Norðurlandi og Vestfjörðum en Bein-
vernd á Suðurlandi er enn sem komið er eina svæðisfélag-
ið sem heldur uppi virkri starfsemi. Aðal hvatamaður að
stofnun Beinverndar var Ólafur Ólafsson þáverandi land-
læknir og var hann jafnframt fyrsti formaður samtakanna.
Núverandi formaður er dr. Björn Guðbjörnsson dósent og
verndari samtakanna er Ingibjörg Pálmadóttir fyrrverandi
heilbrigðisráðherra.
Beinvernd er aðili að alþjóðlegu beinverndarsamtök-
unum International Osteoporosis Foundation og tekur
virkan þátt í starfsemi þeirra. í maí sl. fékk Beinvernd við-
urkenningu frá samtökunum, IOF-Lilly verðlaun, frum-
kvöðlastyrk sem úthlutað er til beinverndarfélaga sem
sýna framsækni í starfi sínu.
Beinvernd hefur gefið út fræðslubækling um bein-
þynningu og bækling um líkamshreyfingu og beinþynn-
ingu. Samtökin eru með heimasíðu www.beinvernd.is