Vera - 01.10.2003, Síða 27

^ Vilborg Sigurðardóttir
Fyrsta, önnur og þriðja
bylgja femínismans
Kvenréttindahreyfing 19. aldar
fæddist inn í rammstaðnað karla-
samfélag. Þar sást ekki kvenper-
sóna, miðaldra og gamlir karlar
söfnuðust saman og réðu ráðum
sínum, konurnar voru rækilega
útilokaðar frá öllum skipulags-
málum, málsmeðferð, vitneskju
og þátttöku - að ég nú ekki tali
um ákvarðanir sem vörðuðu ann-
að en heimilishald og barna-
umönnun, meðferð gæludýra,
matargerð og umsjón með þjón-
ustufóiki á heimili. Konurnar
gerðu þá kröfu að vera teknar inn
í samfélagið í stað þess að standa
utan við það. Þær vildu fá að vera
með í stjórnmálum og atvinnulífi
- bara það. Þær voru ekki að tala
um að bylta samfélaginu eða
rústa gildismat. Þær vildu bara
vera með og ráða sér sjálfar.
Andbyrinn var ótrúlegur. Karlarnir
risu upp á aíturfæturna og reyndu
að hrinda þessum straumi til baka
með rökum og ræðum og sam-
ræmdum aðgerðum - næstum því
með handafli á stundum (í Bret-
landi á fyrstu árum 20. aldar).
Ég er nýbúin að lesa fyrra bindi
ævisögu Jóns Sigurðssonar eftir
Guðjón Friðriksson. Átakanlegt
kvenmannsleysi blasir þar við á öll-
um sviðum, ekki bara á fundum og
þingi heldur líka í veislum og mann-
fagnaði. Karlar, karlar, karlar!!!
Nýja kvennahreyfmgin á 6. og 7.
áratug 20. aldar kviknaði á hálf-
kulnuðum glæðum hinnar gömlu
sem var fallin í lygnan farveg, nærð-
ist á sjálfri sér og var lítt sjáanleg í
samfélaginu. Margir litu svo á að
görnlu kvenréttindabaráttunni hefði
lokið með sigri. Barist var fýrir póli-
tískum og lagalegum réttindum
kvenna og því marki var náð. Það var
því líkast sem konur hefðu ekki
tækifæri til né hug á að notfæra sér
þau réttindi. Mismununin blasti all-
staðar við hvert sem litið var: tekjur,
atvinnutækifæri, námsmöguleikar,
félagsstarfsemi og mætti svo lengi
telja. Giftar konur voru hlekkjaðar
við heimilið og ógiftar konur sættu
kaupþrælkun.
Vildum menningarbyltingu,
breytta kvenímynd
Konurnar í nýju vinstri hreyfing-
unni vildu breyta sanrfélaginu, gera
menningarbyltingu, breyta kven-
ímyndinni, fletta ofan af kúguninni
og hrinda henni af sér. Til þess varð
að beita ýmsum aðferðum og sum-
um róttækum. Markmiðið var ekki
að vinna til vinsælda í karlaheimin-
um, kannski frekar að afneita hon-
um og byggja nýjan. Mikil gróska
og gleði ríkti í nýju kvennahreyfing-
unni, bæði hér á landi og í ná-
grannalöndum. Birtingarformin voru
dálítið mismunandi eftir löndum.
Hér á landi bar mest á kröfum sem
snertu atvinnulíf og heimili. Launa-
misrétti, réttindaleysi kvenna og
útilokun frá fjármunum og mikil-
vægunr póstum var himinhrópandi.
Margar konur í nýju kvennahreyf-
ingunni voru hissa og svekktar á því
hve margar konur i tryggum efna-
legum aðstæðum en áhrifalausar og
innilokaðar á heimilum sínum í
skjóli eiginmanna með miklar tekj-
ur / eignir, voru blindar á eigin að-
stæður og stundum fjandsamlegar í
garð frelsisboðenda. Vitundarvakn-
ingin inn á við varð ekki síður mik-
ilvæg en baráttan út á við fyrir sýni-
legum breytingum í réttlætisátt.
Nýtt gildismat varð krafa dagsins.
Svo fór nú að nýja kvennahreyfmg-
in eltist og breyttist, sumar lcröfur
hennar stofnanavæddust, sumar
runnu inn í samfélagsvitundina og
þykja nú eðlilegar og sjálfsagðar,
áherslubreytingarnar urðu smám
saman að næstum því lygnum
straumi, þó ekki eins lygnum og
gamla kvennabaráttan var komin í á
sínum tíma.
Verður að halda baráttunni
vakandi
Því er það óblandin ánægja að fylgj-
ast með nýjum hræringum sem
Vilborg Sigurðardóttir var frumkvöðull í starfi
Rauðsokkahreyfingarinnar frá upphafi og til árs-
ins 1977. Hún tók þátt í undirbúningi að stofnun
Kvennaframboðsins í Reykjavík en starfaði ekki
með eftir það. Vilborg var kennari við Lindargötu-
skólann í Reykjavík og síðar Fjölbrautaskólann við
Ármúla þar til hún fór á eftirlaun á síðasta ári.
fóru að láta á sér kræla fyrir
nokkrum árum og þéttust síðan í
Femínistafélag íslands sem ég er
búin að fylgjast með af nokkurri
vongleði undanfarið. Ég var farin að
óttast að ekkert mundi gerast á
þeim vettvangi. Merkar konur í
valda- og áhrifastöðum á eigin for-
sendum eru í mínum augum ómet-
anlegar og vekja gleði, stolt og nýjar
vonir - en það er ekki nóg. Barátt-
unni verður að halda vakandi
- halda glóðinni við.
Það er ekki ónýtt þegar harðvít-
ugar, hámenntaðar og réttsýnar
konur - margar og ungar, ekki spill-
ir það! - kynna niðurstöður rann-
sókna, standa saman að því að berj-
ast gegn hryllingi eins og klámbylgj-
unni, vændi, mansali og kynlífs-
þrælkun - ásamt því að styðja hver
aðra í sjálfsögðum kröfum eins og
launajafnrétti karla og kvenna, þátt-
töku karla í heimilishaldi og barna-
umönnun - þótt mér finnist það í
aðra röndina hart að þeim kröfum
skuli ekki hafa verið mætt fyrir langa
löngu.
Ekki mun af veita að taka hönd-
um saman og gæta þess sem þó hef-
ur náðst og vinna nýjar lendur. Þar
sýnist mér Femínistafélagið vera lík-
legt til stórræða.
vera /5-6. tbl. / 2003 / 27