Vera - 01.10.2003, Page 64

ÞAÐ VAR ÁLIT SJÖ ÞÁTTTAKENDA AÐ INNRI STYRKUR VÆRI
FORSENDA ÞESS AÐ LIFA AF VEIKINDI, HVORT SEM ÞAU VÆRU
ANDLEGS EÐA LÍKAMLEGS EÐLIS. FJÓRIR ÞÁTTTAKENDUR
NÝTTU SÉR ÓHEFÐBUNDNAR LÆKNINGAR TIL SJÁLFSTYRKING-
AR, TVÆR KVENNANNA LEITUÐU STUÐNINGS í SJÁLFSHJÁLP-
ARHÓPUM OG EIN KONAN FÓR AÐ HALDA OPINBERA FYRIR-
LESTRA UM GEÐHEILSU KVENNA
var hlustað á það sem þær höfðu að segja. Innan yfirþem-
ans komu fram þrjú undirþemu: Fagleg fjarlægð, ósýnileg
veikindi og frelsisskerðing.
Fagleg fjarlægð Það að fagfólkið hélt tilfinningalegri
fjarlægð frá konunum og gaf ekki kost á nánum samskipt-
um varð til þess að þær töluðu ekki um tifinningalega van-
líðan sína. Sjö kvennanna töldu faglega fjarlægð birtast í
„þögn geðlæknanna" í viðtölum sem virtist hafa þann til-
gang að fá þær til að tjá sig og fannst þeim hún niðurlægj-
andi. Konurnar völdu þann kostinn að þegja í viðtölunum
í stað þess að ræða tilfinningaleg vandamál. Fagleg fjar-
lægð hjúkrunarfræðinganna á geðdeildum kom fram í því
að þær notuðu endurteknar stuttar setningar í samskipt-
um við konurnar. Þessari aðferð var beitt þegar konurnar
kvörtuðu um tilfinningalega vanlíðan eða voru ósáttar við
meðferðina. Halla rifjaði upp samskipti sin við geðlækn-
ana og eftirfarandi er lýsing hennar á samskiptum inni á
geðdeild þar sem hún lá inni í samfellt eitt ár:
„...að vera ekki með þessa aðferðafræði að bíða eftir að sjúk-
iingurinn komi með mátið... heidur reyna að taia við mann
og finna út hvað er að. Já, svona erþetta byggt upp hjá sum-
um geðlæknum... hann situr bara og segir ekki neitt... efég
segiekkineittþá segirenginn neitt."
Ósýnileg veikindi: Öllum konunum þótti það niður-
lægjandi að vera ekki trúað þegar þær kvörtuðu um van-
líðan, hvort heldur sem var andlegs eða líkamlegs eðlis.
Þessi ósýnileiki vanlíðunar þeirra birtist í því að fagfólkið
gaf sér ekki tíma til að hlusta og notaði sömu stuttaralegu
svörin, eins og: „Þú verður bara að bera þetta". ( gegnum
tíðina barðist Valgerður við þá tilfinningu að enginn tryði
henni þegar hún tjáði sig um tilfinningalega vanlíðan:
„Fólk vildi ekki hlusta á slíkar kvartanir né heldur heilbrigð-
isfagfólkið." Valgerður var farin að óska þess að veikindin
væru sýnileg eins og eftirfarandi orð hennar bera með sér:
„Það hefði verið miklu betra að fá krabbamein heldur en
þessi andlegu veikindi... þetta er allt svo ósýnilegt og enginn
trúir manni... þetta eru erfið veikindi og sárt að fólk vilji ekki
skiija þetta."
Frelsisskerðing: Það var álit fjögurra kvennanna að
frelsi þeirra hefði verið skert þegar þær lögðust inn á geð-
deild. Það voru einkum þrír þættir sem konurnar nefndu
þegar þær lýstu samskiptum við fagfólkið á þá leið að þær
hefðu upplifað að frelsi þeirra hefði verið skert við ákvarð-
anatöku um eigin meðferð. Fyrst má nefna að fagfólkið
gaf sér ekki tíma til að hlusta á það sem konurnar höfðu
sjálfar að segja um vanlíðan sína, þannig að fagfólkið gat
ekki brugðist við á réttan hátt og meðferðarúrræði skorti. í
öðru lagi var það notkun þunglyndis-, róandi og svefnlyfja
sem konurnar sögðu að hefði verið óhófleg. Loks má
nefna að þeim fannst frelsi sitt skert við ákvarðanir um út-
skrift. Konurnar fjórar kváðust ekki hafa verið spurðar álits
né upplýstar um kosti og galla lyfjameðferðar, áhrif auka-
verkana né um hvaða tegund lyfja þær væru að taka inn.
Það var skoðun þeirra að þær hefðu verið tilraunadýr geð-
læknanna í sambandi við lyf og lyfjanotkun og máli sínu til
stuðnings nefndu þær að þegar þeim fannst lyfin ekki
verka á tilfinningalega vanlíðan, þá voru bara prufuð ný
lyf. Áðurgreindar konur sem einnig höfðu meiri reynslu af
innlögnum á geðdeildir en aðrir þátttakendur, töldu að
lyfjanotkun á geðdeildum væri einhvers konar valdbeit-
ing. Þær kváðust hafa verið dofnar andlega, ekki getað
hugsað skýrt og áttu erfitt með að tjá sig. Halla lýsti
reynslu sinni af lyfjagjöfum:
„Þegar ég reyndi að tjá mig eða útskýra hvernig mér liði eða
annað, að þá voru mér einfaldlega gefin meiri lyf... og stund-
um var ég tekin með vaidi og sprautuð ... ég var oft svo
þvoglumælt að það skildi mig enginn. Inni á þessum geð-
deildum er hægt... liggur við að fá ótakmarkað magn aflyfj-
um."
Það reyndist konunum ekki auðsótt mál að útskrifast.
Að þeirra áliti var þeim haldið inni á geðdeild allt of lengi
og gegn vilja þeirra sjálfra. Konurnar fundu sig vanmátt-
ugar í samskiptum við heilbrigðisfagfólkið, vonin um bata
minnkaði og tvær þeirra fóru að hugleiða sjálfsvíg til að
komast út úr vítahringnum. Þegar þær Þóra, Valgerður og
Halla óskuðu útskriftar svaraði fagfólkið með endurtekn-
um stuttaralegum setningum. Þær nefndu þessi dæmi um
svör heilbrigðisfagfólksins þegar þær minntust á útskrift:
„Við skulum nú sjá til, ekki núna."
„Þú ert ekki orðin alveg nógu góð."
„Ég veit nú betur um þina líðan, við skoðum máiin."
„Þú færð ekki útskrift núna.”
Fordómar
Allir þátttakendur lýstu þeirri upplifun að skammast sín
fyrir tilfinningalegt ójafnvægi og úrræðaleysi sem því
64 / 5-6. tbl. / 2003 / vera
NVmAv 'oVcrt.os .toTO