Vera - 01.10.2003, Qupperneq 65

/ MA RITGERÐ - FEMÍNÍSKT SJÓNARHORN
KONURNAR FJÓRAR KVÁÐUST EKKI HAFA VERIÐ SPURÐAR ÁLITS NÉ UPPLÝSTAR UM KOSTI OG GALLA LYFJAMEÐ-
FERÐAR, ÁHRIF AUKAVERKANA NÉ UM HVAÐA TEGUND LYFJA ÞÆR VÆRU AÐ TAKA INN. ÞAÐ VAR SKOÐUN
ÞEIRRA AÐ ÞÆR HEFÐU VERIÐ TILRAUNADÝR GEÐLÆKNANNA í SAMBANDI VIÐ LYF OG LYFJANOTKUN....
fylgdi og tengdu þessa upplifun við eigin fordóma. Tvö
undirþemu komu fram og voru eftirfarandi: Innra illgresi
og við hér- þið þarna.
Innra illgresi: Sú tilfinning að skammast sín fyrir sjálfa
sig og finnast maður vera einskis virði var upplifun sem all-
ir þátttakendur lýstu. Eigin fordóma tengdu konurnar
einnig við úrræðaleysið sem leiddi til vanhæfni að takast á
við daglegt líf. Það leiddi síðan til þess að innra illgresi
(fordómar og skömm) fór að skjóta rótum. Sjö kvennanna
sem höfðu upplifað ofbeldi í barnæsku kváðu fordóma í
eigin garð hafa byrjað þegar þær urðu fyrir sársaukafullri
reynslu á bernskuárunum. „Þögnin" varð til þess að við-
halda skömminni vegna ofbeldisins og tilfinningaleg ein-
angrun barnssálarinnar varð veruleiki unglings- og fullorð-
insáranna. Þóra sagði frá þeirri reynslu þegar hún varfarin
að fyrirlíta sjálfa sig vegna tilfinningalegrar vanlíðunar og
úrræðaleysis sem því fylgdi:
„Þegar maður er langt niðri, þá er fyrirlitningin svo mikii... á
sjálfri mér að mér finnst ég bara eiga að skríða undir teppið
eða eitthvað ... ég hefbara ekki um neitt að tala og vil ekki
hitta fólk."
Við hér - þið þarna: Fimm þátttakenda sem reynslu
höfðu af ofbeldi og innlögnum á geðdeildir kváðust hafa
upplifað fordóma heilbrigðisfagfólks. Þeim fannst þessir
fordómar stuðla að yfirgangi og ráðríki og það var álit
þeirra að slík samskipti hefðu myndað tvær fylkingar fólks.
Konurnar upplifðu sig á þann hátt að sú fylking sem þær
tilheyrðu væri „annars flokks". Margrét reyndi ítrekað að
svipta sig lífi en var bjargað á síðustu stundu. Eftir að hafa
tekið mikið magn lyfja var lífi hennar bjargað með því að
dæla upp úr henni. Yfirgangur og ráðríki fagfólksins leiddi
til þess að Margrét upplifði sig sem útskúfaða manneskju.
Reiðin situr ennþá innra með henni gagnvart þessu heil-
brigðisfagfólki. Eftirfarandi orð hennar lýsa vel fordómum
fagfólksins gagnvart veikindum hennar og þeirri fylkingu
sem það taldi hana tilheyra:
„Það lá við að það væri hrækt á mig á sjúkradeildinni... þarna
innan um var hjúkrunarfóik sem sýndi kuldalegt viðmót og
var með yfirgang ... ég var bara útskúfuð afþví að ég hafði
gert þetta (reynt sjálfsvíg)... og enginn spurði mig né talaði
við mig um þetta... það vareins og ég væri pökkuð þarna inn
í bómull... enginn vissi i raun hvað var að mér... svo var ég
send heim."
Leitað eigin útgönguleiða
Eftir áratuga samskipti við heilbrigðisfagfólkið töldu sjö
þátttakendur að þau samskipti hefðu lítið hjálpað þeim til
andlegs bata. Ástæðan var meðal annars sú að fagfólkið
hafði ekki fundið leiðir til lausna á tilfinningalegri vanlíðan
kvennanna. Það var konunum mikilvægt að halda í von-
ina um bætta andlega heilsu og það var skoðun þeirra
allra að trúin á æðri máttarvöld hefði verið sterkasta stoð í
gegnum veikindin. Tvö undirþemu komu fram, en þau
voru: Að treysta á sjálfa sig og innri styrkur.
Að treysta á sjálfa sig: Þar sem konurnar höfðu treyst
á fagfólkið um lausnir á tilfinningalegu ójafnvægi urðu
þær fyrir vonbrigðum þegar enginn bati varð. Þær fóru
smám saman að gera sér grein fyrir því að batinn leyndist
innra með þeim sjálfum, með því að bera ábyrgð á heilsu
sinni. Það var álit Lillýjar að fólk þyrfti sjálft að vera sér
meðvitað um hvers konar hjálp kæmi því að bestu gagni í
veikindum og velja sér meðferðaraðila sem því líkaði við.
Hún kvað það vera tímabært að breyta viðhorfum fag-
fólksins í þá átt að það væri jákvætt og gefandi gagnvart
þeim sem ættu við geðræn vandkvæði að stríða og sagði:
„Maður verður að vera meðvitaður um að vera maður sjálfur
og leita sér hjálpar hjá þeim sem eru jákvæðir og hafa vit á
þessum málum. Heilbrigðisþjónustan á að vera jákvæð og
gefandi."
Innri styrkur: Það var álit sjö þátttakenda að innri
styrkur væri forsenda þess að lifa af veikindi, hvort sem
þau væru andlegs eða líkamlegs eðlis. Fjórir þátttakendur
nýttu sér óhefðbundnar lækningar til sjálfstyrkingar, tvær
kvennanna leituðu stuðnings í sjálfshjálparhópum og ein
konan fór að halda opinbera fyrirlestra um geðheilsu
kvenna. Tvær kvennanna halda í von um bata, en ástand
geðheilsu þeirra hefur lítið breyst frá upphafi veikindanna.
Með jákvæðu hugarfari óx innri styrkur Heklu og það
breytti lífi hennar þannig að hún fór að láta gott af sér
leiða, meðal annars með opinberum fyrirlestrum um geð-
heilsu kvenna. Hekla lýsir baráttu sinni við að efla eigin
innri styrk á þennan hátt:
„Ég hætti ekki fyrr en ég var búin að sjá hvernig ég gæti leyst
úr málunum sjálf... þegar ég fór að skoða lífmitt, þá sá ég að
það gat enginn borið ábyrgð á þvínema ég sjálf."
Samantekt á niðurstöðum
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til að grundvallar-
þáttum í samskiptum heilbrigðisfagfólks við konur sem
greindar hafa verið með þunglyndi sé ekki nægjanlega
sinnt og að fordóma gæti í garð kvenna, þar sem tilhneig-
ing sé til að sjúkdómsgera tilfinningalega og líkamlega
vanlíðan þeirra. Konurnar sögðu ekki frá ofbeldi í bernsku
né áföllum af fyrra bragði og töldu tilfinningalega líðan
sína samofna samskiptum við heilbrigðisfagfólkið. Þessar
niðurstöður eru hvatning til heilbrigðisfagfólks um að taka
tillit til sérþarfa kvenna þegar vandamál þeirra eru greind
og meðhöndluð. Efla þarf enn frekar rannsóknir á hugsan-
legum orsökum þunglyndis hjá konum og leita frekari úr-
ræða í meðferðaleiðum á geðsviði sem sérstaklega eru
ætlaðar konum. Það er ósk rannsakanda að niðurstöður
rannsóknarinnar geti orðið til að bæta þekkingu og auka
skilning heilbrigðisfagfólks enn frekar á samskiptum þeirra
við konur sem greindar hafa verið með þunglyndi. X
vera / 5-6. tbl. / 2003 / 65