Freyr - 15.09.1978, Page 73

PÁLL A. PÁLSSON:
Riðuveiki
eða riða í sauðfé
Inngangur.
Riðuveiki eða riða er hæggengur smitsjúk-
dómur í sauðfé, sem veldur hrörnun í mið-
taugakerfi sjúklingsins og dregur hann tii
dauða á nokkrum vikum eða mánuðum eftir,
að einkenna verður vart. Riðuveiki kemur
nær aldrei fram í kindum yngri en vetur-
gömlum. Sums staðar á landinu er orðið
,,riða“ notað um sjúkdóma alls óskylda
riðuveiki, t.d. listeriosis, þ.e. súrheysveiki
eða Hvanneyrarveiki, sem er bakteríusjúk-
dómur, er leggst oft á miðtaugakerfið. í
annan stað er ,,riða“ sums staðar notað um
fjöruskjögur í unglömbum, en sá sjúkdómur
stafar af skorti á kopar, svo miðtaugakerfi
sjúklingsins þroskast ekki eðlilega. Loks
var ,,riða“ allvíða notað um sjúkdóm þann,
er hlotið hefur nafnið ,,visna“ og fylgdi í
kjölfar mæðiveikinnar allvíða og er af sama
toga. Hefur þessi ofnotkun orðsins ,,riða“
valdið óheppilegum ruglingi í hugum
manna, að því er varðar hina eiginlegu riðu
eða riðuveiki og sérkenni hennar.
Riðuveiki í sauðfé hefur undanfarin ár
náð fótfestu á nýjum svæðum hér á landi,
þar sem hún var með öllu óþekkt fyrr. Á
þessum stöðum breiðist veikin út jafnt og
þétt og veldur sums staðar verulegu tjóni.
Því var talin ástæða til að drepa stuttlega á
það helsta, sem nú er vitað um sjúkdóm
þennan, ef það mætti verða til þess, að
menn áttuðu sig fremur en ella á sjúkdómn-
um og gætu því betur reynt að verjast hon-
um.
Saga og útbreiðsla.
Ekki er vitað með neinni vissu um það,
hvenær riðuveiki varð fyrst vart hér á landi
eða hvaðan veikin barst hingað. Sigurður
Hlíðar rannsakaði útbreiðslu riðuveiki hér á
landi árið 1912 á vegum stjórnvalda. í
skýrslu sinni taldi Sigurður, að veikin hefði
þá ekki verið kunn nema í rúm 30 ár og
aðallega í Akrahreppi í Skagafirði, en þó
var vitað um hana á tveimur bæjum vestan
vatna. Ekkert var vitað með vissu um upp-
runa veikinnar, þó sumir vildu setja hana í
samband við hrút, sem fluttur var til Skaga-
fjarðar frá Danmörku árið 1878, en út af
þeim hrút, sem var af Oxford-Down kyni,
var um tíma allmargt fé í Skagafirði og
víðar.
Úr Skagafirði telur Sigurður, að veikin
hafi breiðst út, bæði vestur í Austur-Húna-
vatnssýslu og austur í Eyjafjörð. Víða gerði
riðuveiki verulegan usla, og hélst svo alveg
fram að fjárskiptum, 1946—1949. Eftir því
sem best er vitað, mun útbreiðsla hinnar
eiginlegu riðuveiki á þessum tíma ekki hafa
náð út fyrir svæði, sem markast af Vatnsdal
að vestan og Fnjóskadal að austan. Þegar
fjárskipti fóru fram á þessu svæði, svo sem
F R E Y R
683