Freyr - 01.05.2004, Blaðsíða 41

Hrútar með áhættuarfgerð
verða ekki lengur teknir
til notkunar á sæðingar-
stöðvunum
Um nokkurt árabil hefur
arfgerð hrúta á sæðing-
arstöðvunum varðandi
svonefnt príongen verið greind
og niðurstöður þar um birtar í
hrútaskrá sæðingarstöðvanna.
Hrútunum er skipt í þrjá flok-
ka á grunni þessarar greining-
ar, þ.e. hlutlausa arfgerð, sem
er lang algengust, áhættuarf-
gerð og verndandi arfgerð.
I maíblaði Freys (sauðijárblaði)
árið 1999 skrifuðu þær Stefanía
Þorgeirsdóttir og Astríður Páls-
dóttir tvær mjög fróðlegar greinar
um þessi mál, sem lesendum er
bent á að kynna sér. I annarri þeir-
ra er fjallað um íslenskar rann-
sóknir, þar sem greint er frá sam-
hengi þessara arfgerða við riðu-
veiki í íslensku sauðfé en þar
kemur mjög skýrt fram gríðarlega
mikill munur á sýkingu eftir arf-
gerðum. Þær fjalla um möguleika
þess að nýta þessa þekkingu í bar-
áttu gegn riðuveikinni með mark-
vissu ræktunarstarfí. 1 hinni grein-
inni flalla þær um niðurstöður úr
rannsókn á príonarfgerðum í
sauðfé á búum vítt um land sem
hafa haft mikil áhrif í ræktunar-
starfinu á siðustu árum, einkum
vegna sölu á fjárskiptafé.
Fagráð í sauðfjárrækt hefúr tek-
ið ákvörðun um að hrútar með
áhættuarfgerð verði ekki lengur
teknir til notkunar á sæðingar-
stöðvunum. Það er ljóst að hrúta-
stofninn, sem á stöðvunum er,
mótar fjárstofninn í landinu mjög
mikið. Ríflega helmingur hrúta,
sem koma nýir í notkun á hverju
ári, eru undan hrútum á sæðingar-
stöðvunum og auk þess er umtals-
vert hlutfall af mæðrum þeirra
dætur slíkra hrúta. Þess vegna má
fljótt vænta verulegra breytinga á
fjárstofni í landinu vegna þessara
aðgerða og alveg ljóst að engin
ein aðgerð getur haft jafn víðtæk
áhrif til að ná fram breytingum.
Ein af ástæðum þess að gripið
er til þessara aðgerða er sú að í
mörgum af löndum ESB eru þeg-
ar komnar ræktunaráætlanir sem
miða að því að eyða áhættuarf-
gerð úr sauðfé í viðkomandi lönd-
um og ljóst að fleiri lönd fylgja í
kjölfarið á næstu árum. Vart er
réttlætanlegt fyrir okkur að taka
ekki tillit til slíkra aðgerða í ná-
lægum löndum.
Rifjum aðeins um aðalatriðin í
þessu máli. Rannsóknir hér á
landi og í mörgum öðrum löndum
hafa sýnt ákaflega skýrt samband
á milli framangreindra arfgerða í
príongeninu og þess hve mikið af
fénu veikist af riðuveiki og hversu
hratt. Breytileiki milli arfgerða er
fyrst og fremst á þremur tilteknum
stöðum í erfðaefninu DNA sem
myndar príongenið. Þessir staðir
kallast set og eru arfgerðirnar
eftir
Jón Viðar Jónmundsson
Bænda-
samtökum
Islands
táknaðar með bókstöfúm til sam-
ræmis við breytileika í þeim. I seti
136 er möguleiki á tveimur tákn-
um, A og V, og áhættuarfgerðin
tengist V tákni í þessu seti (táknin
standa fyrir tilteknar amínósýrur
og er áhugasömum bent á framan-
greindar greinar til að leita þar
nánari skýringa). I seti sem ber
töluröð 154 er einnig möguleiki á
tveimur táknum, R eða H. Það er
H táknið í þessu sæti sem er tengt
mótstöðu hjá íslensku sauðfé. I
þriðja setinu með töluröðina 171
er aðeins fúndið eitt tákn í ís-
lensku sauðfé, Q. í flestum er-
lendum fjárkynjum eru þama hins
vegar greind fleiri tákn og R tákn-
ið í þessu seti er það sem tengist
mestri mótstöðu hjá flestum er-
lendum fjárkynjum.
Samkvæmt því sem að framan
segir þá er lang algengasta arf-
gerðin, sem fmnst hjá íslensku fé,
táknuð ARQ sem telst vera hlut-
laus með tilliti til riðusýkingar.
Freyr 4/2004 - 41 [