Freyr - 01.05.2004, Blaðsíða 48

Umræður
Eins og 1. mynd sýnir eru bænd-
ur á Vesturlandi að ná betri árangri
af beit á heimalönd en sunnlensku
bændumir. Rétt er að taka það fram
að hluti af fénu á Vesturlandi fer á
afrétt og bændur þar gáfu bara upp
einn fallþunga og flokkun yfir öll
lömbin, en skipm ekki á milli þeir-
ra sem fóm á afrétt og þeirra sem
vom heima. Einnig em heimalönd
bænda á Vesturlandi hálendari og
gróðurfar þ.a.l. líkari heiðagróðri.
Lömbin á Vesturlandi em bæði
þyngri og flokkast í betri holdfyll-
ingarflokka, en þau safna einnig
meiri fitu á sig. Hlutfall gerðar og
fítu er 1,10 á Vesturlandi og 1,06 á
Suðurlandi. Þessar tölur sýna að
gildi fyrir holdfyllingu er hærra en
gildi fyrir fitu, sem er markmiðið.
Meiri holdfyllingu er hægt að ná
með betra beitarskipulagi og bötun
lamba á fóðurkáli. Niðurstöður
hafa sýnt að lömb bæta mun frekar
á sig vöðvum en fítu ef þau em
ekki búin að taka út allan þroska
þegar þau fara á grænfóðrið (Hall-
dór Pálsson o.fl., 1981). Þar sem
bændur á Suðurlandi hafa meira af
grænfóðri en bændur á Vesturlandi
er greinilegt að sunnlensku lömbin
em ekki nógu þroskuð þegar þau
koma af mýrlendinu og bæta þau
það upp með grænfóðurbeitinni,
sem er aðallega repja.
Gróðurfarið í mýrinni getur haft
áhrif á vöxt lambanna á þann hátt
að lömbin séu að keppa við mæð-
ur sínar um besta gróðurinn á lág-
lendinu. Meltanleiki er ekki mjög
hár í mýrargróðri og sina getur tor-
veldað lömbunum að velja besta
gróðurinn (Valgeir Bjamason og
Sigurjón Bláfeld, 1981). Sníkju-
dýraálag er einnig meira á láglendi
vegna meiri þéttleika fjárins og
getur það hægt á vexti lambanna
þó að þau þrífíst ágætlega. Það
kom greinilega í ljós á tveimur
bæjum á Suðurlandi hjá bændum
sem slátmðu á hefðbundnum tíma.
Þar var mikið vandamál með
hníslasótt og ormaveiki fyrir
nokkmm árum. Með skipulagðri
lyfjagjöfhafa þeir bændur minnk-
að smitið en meðalfallþyngd hjá
þeim er þó einungis 13,5 kg. Ann-
ars virtust ormaveiki og hníslasótt
almennt ekki valda vandamálum á
þeim búum sem tóku þátt í könn-
ununum. Flestir bændumir gefa
ánum inn ormalyf bæði vor og
haust og gefa þá inn langvirkt
ormalyf á vorin. Með beitarskipu-
lagi væri hægt að minnka sníkju-
dýraálag og nýta mýrargróðurinn
betur til vaxtar. Gróðurinn í mýr-
inni fer snemma af stað á vorin og
vex það hratt að féð nær ekki að
nýta hann allan áður er hann
sprettur úr sér. Þar sem nóg er af
hrossum er gott að nota þau í
skiptibeit með fénu svo að féð sé
alltaf að éta næringarríkan gróður í
endurvexti (Sigþrúður Jónsdóttir,
1989; Anna Guðrún Þórhallsdóttir,
2001). Samkvæmt rannsóknum
Sigþrúðar Jónsdóttur (1989) á
beitaratferli og plöntuvali sauðfjár
og hrossa bitu hrossin efri hlutann
af mýrelftingu, stömm og grösum
en ekki nærri rót í mýrinni. Það
auðveldaði sauðfénu aðgang að
undirgróðrinum.
Fallþungi hjá sex bændum í
þeim hluta verkefnisins, þar sem
bændur slátra öllu á hefðbundnum
tíma, var á bilinu 16-17,2 kg, en
meðalfallþungi fyrir öll búin var
15 kg. Allir þessir bændur nema
einn búa á Vesturlandi og hafa
þeir meirihlutann af öllu fénu í
heimalandi yfír sumarið. Beitin er
ekki meira skipulögð en hjá öðr-
um bændum og hafa þrir bændur
grænfóðurbeit fyrir lömbin að
hausti, einn af þeim er sá sunn-
lenski. Einungis tveir af þessum
bændum em með fleiri en 300 fjár
á vetrarfóðrun og getur þessi
mikla fallþyngd skýrst eitthvað af
því hve stórt land féð hefur til um-
ráða. Flokkunin er í flestum til-
fellum betri en meðalflokkunin í
hverjum landshluta fyrir sig. Sá
sem nær bestum árangri er með
9,45 stig fyrir gerð og 7,59 fyrir
fítu. Hann vigtar lömbin tvisvar
sinnum á haustin og getur þ.a.l.
fylgst betur með hvenær lömbin
em tilbúin til slátmnar. Sá sem
kemur næstur vigtar lömbin líka
tvisvar, fyrri vigtun til að ákveða
hvað lömb þurfa að fara á kál.
Með svona skipulagi vita bændur
16
15.8
15.6
15.4
15.2
15
14.8
14.6
14.4
14.2
14
13.8
13.6
13.4
13.2
13
O)
O) c ■■■ Holdfy lling
=J n. i iFita
Fallþungi
*o Q>
B
Sumar
Haust
Mynd 2. Samanburður á meðalgildi fyrir fitu og vöðva og meðalfallþunga á
Suðurlandi (A) og Vesturlandi (B) á búum þar sem sumarslátrun er stunduð.
148 - Freyr 4/2004