Freyr - 01.05.2004, Blaðsíða 56

Lóu genið - nýr frjósem-
Iserfðavísir staðfestur
m nokkurt árabil höf-
um við haft spurnir af
því að á nokkrum bæj-
um í Öxarfirði væri að finna
ærstofn þar sem mjög mikið
væri um marglembur. Fullyrt
var að hér væri alls ekki um að
ræða fé sem væri með Þoku
genið. Það var ekki fyrr en á
síðasta ári sem tími gafst til að
skoða ögn nánar þær upplýs-
ingar sem fyrir hendi eru um
þetta fé. Við þá vinnu fengum
við góða leiðsögn frá Karli S.
Björnssyni í Hafrafellstungu,
en eins og brátt kemur fram er
uppruna þess að leita í fé hans.
Þessi athugun á fyrirliggjandi
upplýsingum sýndi strax að hér er
greinilega um að ræða áhrif af
einum erfðavísi sem virðist erfast
á sama hátt og Þoku-genið gerir.
Ahrifm sem má greina virðast
stafa af einu geni og hér er verið
að mæla þau í arfblendnum ein-
staklingum sem aðeins eitt eintak
af geninu.
Upphaf þessa íjár má að öllu
leyti rekja til ærinnar Lóu 80-092,
sem var fædd vorið 1980 í Hafra-
fellstungu. Faðir hennar, Píus 75-
448, var lengi notaður á þessu búi
og átti stóran hóp dætra sem voru
öflugar afurðaær en engin þeirra
nema Lóa sýndi óvenjulega frjó-
semi. Móðir hennar, Kæpa 73-
353, var góð afurðaær en hjá
henni kom ekki fram nein óeðli-
leg frjósemi. Ættir þessa íjár er
auðvelt að rekja í íjárbókum bús-
ins í nokkra liði aftur í tímann og
þar fínnast ekki merki um annað
en eðlilega frjósemi hjá formæðr-
unum. Þess má geta að þetta fé
rekur ættir sínar að hluta í Þistil-
ljörð, en á þessum árum eins og
löngum síðar sóttu Öxfirðingar
mikið af kynbótahrútum þangað
austur fyrir heiðina. Hægt er að
útiloka öll tengsl við fé með
Þoku-genið því að sæðingar með
hrútum, sem bjuggu yfír Þokug-
eni inn á þetta svæði, hófust ekki
fyrr en í desember 1984. Engar
kindur með Þokugen var því að
finna á svæðinu þegar Lóa fædd-
ist.
Lóa sjálf sýndi hins vegar
óeðlilega mikla frjósemi. Hún var
geld gemlingsárið en varð síðan
ákaflega farsæl afurðaær á búinu
því að hún náði tíu vetra aldri.
Hún var ljórum sinnum þrílembd
og fímm sinnum ljórlembd, þann-
ig að samtals átti hún 32 lömb í
þau níu skipti sem hún bar. Átján
afkvæmi hennar voru sett á, fímm
hrútar og þrettán gimbrar, sem
gerir það að verkum að hægt er að
rekja erfðaáhrifin áfram gegnum
afkomendur Lóu.
Þegar frjósemi dætra hennar er
nánar skoðuð kemur í ljós að átta
þeirra urðu marglembur en fímm
þeirra voru “eðlilegar” ær. Hér er
notuð sú einfalda aðferð að flok-
ka æmar í tvo hópa eftir frjósemi,
þannig að ær sem hafa orðið
marglembdar einu sinni eða oftar
á aldrinum 2ja-4ra vetra eru tald-
ar með frjósemisgen en aðrar ær
eru taldar með eðlilega frjósemi
og því ekki með genið.
Þegar skoðaðar em upplýsing-
ar um syni Lóu kemur í ljós að
undan þremur þeirra komu ekki
marglembur, en allir áttu þeir
nokkum hóp dætra, frá 10 upp í
47. Undan tveimur sona hennar
kom hins vegar óvanalega hátt
hlutfall af marglembum. Þessir
hrútar hétu báðir Fjarki, annar var
númer 88-130 en hinn 89-176.
Þeir voru hvor undan sínum
hrútnum en feður beggja áttu
stóra dætrahópa og dætur þeirra
sýndu ffjósemi mjög nálægt með-
altali á búunum þar sem þær vom.
Fjarkamir báðir vom mikið not-
aðir og á fleiri bæjum og eignuð-
ust mjög stóra dætrahópa, undan
öðrum em upplýsingar um 96
dætur en undan hinum um 67
dætur. Þegar dætur þeirra em
greindar í tvo hópa, annars vegar
marglembur (ær með ffjósemisg-
en) og hins vegar “eðlilegar” ær
(ær sem ekki hafa erft frjósemisg-
enið), kemur fram mjög greini-
legur og mikill munur á frjósemi
milli hópanna. Sá munur nemur
um 0,8-0,9 fleiri fæddum lömb-
um að meðaltali hjá ánum sem
hafa frjósemisgenið. Þetta mynst-
ur er mjög skýrt og engar efa-
semdir þarf að hafa um að hér er
Emmu Eyþórsdóttur,
RALA
| 56 - Freyr 4/2004