Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1931, Page 28

10
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISPÉLAGS ÍSLENDINGA
astur af, þegar eg samdi Hel, þá
eru það þeir Maeterlink, Renan
(minn kærasti höfundur), Bau-
delaire; Bourget hefir haft meiri
þýðingu fyrir mig sem krítiker og
sálarfræðingur en skáld.”
Það eru menn gamallar og nýrr-
ar rómantíkar, sem hrífa hug hans.
En sízt mun minna um vert efn-
ið en formið, allra sízt fyrir þann
sem skygnist eftir höfundi sjálf-
um á bak við línurnar.
‘‘At digte — det er at holde
dommedag over sig selv,”
kvað Ibsen, og manni skjátlast
naumast í því, að þetta hafi Nor-
dal einmitt verið að gera, þegar
hann orti Hel.
Álfur frá Vindhæli er snar þátt-
ur af honum sjálfum, þáttur sem
hann ann, en dæmir þó til að
sökkva í haf gleymskunnar. Á degi
dómsins fara þeir Álfur og gamli
prófessorinn í mannjöfnuð, þaö er
eintal sálarinnar, sem er klofin
milli einlyndis og marglyndis, vís-
inda og listar. En það er yfirsjón
Álfs, að hann vill gera líf sitt að
glæsilegri list, án þess þó að vilja
í nokkru leggja persónulega far-
sæld í sölurnar. Sjálfshyggja hans
er ótakmörkuð, hún gerir hann á
annan bóginn að glæsilegum vík-
ingi og hættulegum Don Juan, en
á hinn bóginn að flaki, sem berst
fyrir straumi og vindi. Álfur frá
Vindhæli er íslenzkur Per Gynt,
eins og ljóslega kemur fram að
leiðarlokum, er hann hugðist mundi
finna sjálfan sig í minni fyrstu
unnustunnar, Unu frá Vesturey.
Álfur er ekki frændmargur í ís-
lenzkum bókmentum. í svipinn man
eg ekki eftir nema tveim mönnum,
sem væri honum samboðnir félag-
ar: Galdra-Loftur Jóhanns Sigur-
jónssonar og Vefarinn mikli frá
Kasmir. Fleiri mundu frændur hans
meðal íslendinga sjálfra, ef vel
væri eftir leitað.
Á meðan Nordal fékst við skáld-
ritið Hel og skrifaði Álf frá Vind-
hæli frá sér, hafði hann og á prjón-
unum Hannesar Ámasonar fyrir-
lestra sína, þá er hann hélt í
Reykjavík veturinn 1918—19, og
nefndi Einlyndi og marglyndi.
Þessir fyrirlestrar eru ávöxtur
af heimspekinámi og sjálfs athug-
un. Þektu sjálfan þig, er fyrsta
boðorð heimspekingsins og því hef-
ir Nordal dyggilega hlýtt. Skýring
hans á þessum hugtökum lætur í
eyrum sem sjálfs-æfisaga:
“Einlyndi og marglyndi er fyrst
og fremst tvær andstæðar stefnur
í sálarlífi hvers manns, þar sem
öllum er eðlilegt á víxl að stefna
að því að viða nýju efni í sálarlíf-
ið og koma á það kerfun og skipu-
lagi, að vera á víxl opnir við margs-
konar áhrifum og beita athygli og
orku að einu marki, að vera á víxl
eins og hljóðfæri í hendi lífsins, eða
ráða sjálfir leiknum. Sumir menn
hallast þó fyrir eðlisfar og uppeldi
svo greinilega á aðra sveifina, að
orðin einlyndi og marglyndi má
nota sem skapgerðarlýsingar. En
mörgum verður örðugt að kjósa
um auð og samræmi, fjölbreytni og
orku, breidd og dýpt, viðkvæmni
og framkvæmni. Þá verða einlyndi
og marglyndi tvær sjálfráðar stefn-
ur, sem gerast mönnum íhugunar-
efni og skapa vegamót í lífi þeirra
og þroska.”
Það liggur við að manni virðist