Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1931, Síða 29

SIGURÐUR NORDAL
11
að þessir fyrirlestrar hafi skapað
tímamót í lífi Nordals og þroska.
Áður hafði hann verið vísindamað-
ur eða skáld. Héðan af verður hann
vísindamaður og skáld.
III.
í öllum ritum Nordals, sem út
hafa komið eftir Pornar ástir, er
fræðimaðurinn og skáldið í fóst-
bræðralagi. Þó má ekki gleyma því,
að eitt merkasta ritið: Snorri
Sturluson, er samið að miklu leyti
áður, þótt eigi kæmi það út í heild
fyr en ári sfðar. Mannlýsingar hans:
Snorri Sturluson (í Skírni 1916)
og Björn í Mörk (í Skírni 1919)
sýna það, að hann kunni listina að
láta þessar tvær andstæður hald-
ast í hendur, áður en hann samdi
Einlyndi og marglyndi. Munurinn
er sá, að síðan hefir hann aldrei
slept andstæðunum lausum, aldrei
yfirgefið hinn gullna meðalveg. —
Síðan eru verk hans hvorki hreinn
skáldskapur né þurr vísindi, held-
ur vega þessar andstæður salt í
verkum hans.
Renni maður augunum yfir þrjú
merkustu rit hans frá þessu tíma-
bili: Snorra Sturluson , Átrúnað
Egils Skallagrímssonar og Völu-
spá, þá verður alstaðar vart tví-
hyggju Nordals í skilningi hans á
mönnum og verkum þeirra.
Hann lýsir Snorra sem skáldi og
fræðimanni, manni, sem skiftur
er milli marglyndis og einlyndis,
þótt marglyndið sé sterkara. Snorri
vill vera höfðingi, en hann mundi
hafa orðið meiri höfðingi, ef marg-
lyndið hefði ekki tvístrað honum
og slævt eggjar viljans.
íslenzka sagnaritun sér Nordal
einnig undan þessu tvöfalda sjón-
arhorni: í henni eru vísindi og list
andstæðurnar eins og í ritum Nor-
dals sjálfs. Og uppruna íslenzkrar
sagnaritunar leitar hann í þeirri
tvískiftingu hugans, sem varð hin-
um fornu landnámsmönnum, er
þeir yfirgáfu óðöl í Noregi til að
flytja á útsker og eyjar Atlants-
hafsins. “Sú skifting hugans, sem
er undirstaða allrar athugunar,
einkum á sjálfum sér, var mynd-
uð.”
Þá er skilningur Nordals á Agli
og öld hans eigi síður merkileg.
Hann sér öldina í baráttu milli
Þórs og Óðins, hins einlynda, ein-
falda en sterka bændafulltrúa, og
hins marglynda, vígreifa og fjöl-
kunnuga, en um leið ótrygga full-
trúa víkinga, konungmanna og
skálda á hinn bóginn.
Milli þessara tveggja andstæðna:
Þórs og Óðins, bændamenningar
og höfðingjamenningar, einlyndis
og marglyndis, er Egill skiftur, eins
og Nordal sjálfur, eins og íslend-
ingum yfirleitt kippir í kynið til
bóndans og víkingsins á Borg.
Þá er loks Völuspá, merkasta
kvæði norrænt að fornu og nýju.
Það mun varla ofmælt, að Nor-
dal hafi með, skýringum sínum
blásið í það kvæði meiri lífsanda,
og fært það nær skilningi vor nú-
tíðarmanna, en allir fræðimenn
samanlagðir, sem um það hafa
fjallað, og er þá mikið sagt, því
fleiri menn hafa freistað að ráða
rúnir Völuspár en nokkurs annars
kvæðis á norræna tungu.
En Nordal hefir jafnvel gert
meira. Hann hefir að nokkru leyti
gert Völuspá að guðspjalli, lesið