Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1931, Page 30

12
TÍMARIT -ÞJÓÐRÆKNISPÉLAGS ÍSLENDINGA
út úr henni lífsskoðun þá, sem eigi
aðeins fullnægði þreyttri sál höf-
undarins, heldur gæti líka orðið
trúarstafur mörgum nútímamanni.
Þessi lífsskoöun er tvíhyggja, og
eru ummæli Nordals, þau er eg til-
færði í upphafi þessa máls, ein-
mitt tekin úr ritgerðinni um Völu-
spá.
En hafi Nordal tekið Völuspá í
guðspjallatölu, þá er það fyrir það,
að hann hefir sjálfur sótt styrk í
kvæðið. Kvaran benti á það í ein-
hverri grein sinni, að Nordal hefði
enn verið einhyggjumaður, er hann
reit hugleiðinguna um bergkristall-
inn í Hel. Eftir viðureignina við
Völuspá er hann það ekki lengur.
Er gaman að sjá, hversu kvæðið
geldur fósturlaunin.
IV.
En — ef svo er, að Nordal legg-
ur sjálfan sig til í hvert það rit,
er hann skýrir, er þá ekki hættu-
legt að reiða sig á þær skýringar,
eru þær ekki fölsun?
1 strangasta skilningi mun svo
vera. En það er að nokkru leyti
óumflýjanleg fölsun. Enginn maður
skilur kvæði nákvæmlega sömu
skilningu og skáldið sem orti það;
og hefir Nordal skemtilega skýrt
það sjónarmið í greininni Viljinn og
verkið. Þar segir hann frá kvæði,
sem honum virtist leirburður einn,
en manninum, sem orti, andagift.
Á hinn bóginn getur svo farið,
að verk, sem höfundi þótti lítils
um vert sjálfum, verði öðrum
mönnum að tjáningu djúprar speki.
Dæmi þess er ef til vill saga Guð-
mundar Friðjónssonar: Gamla hey-
ið. Hefir. sú saga hlotið mjög ein-
róma lof, og mun Guðmund eigi
hafa órað fyrir því, er hann setti
hana saman, því sjálfur telur hann
sig hafa ritað betri sögur.
En bezta trygging fyrir réttum
og frjósömum skilningi fornra og
nýrra verka er sú, að þau sé skýrð
af manni, er á í sál sinni strengi,
er hljómað geta í samræmi við hátt
verksins. Því fleiri strengir, sem
eru á hörpu skýrandans, því meiri
líkur eru til þess, að einhver þeirra
hljómi í hátt við verkið, með öðr-
um orðum: hann skilji það. Því
hlýtur marglyndi að vera kostur á
hverjum skýranda og tilfinningalíf
hans má ekki vera fyrir borð borið
af þurru viti.
En þetta hefir einmitt löngum
viljað brenna við um norrænufræð-
inga vora. Þeir hafa fyrst og fremst
verið skarpvitrir skynsemisþjark-
ar. Og Nordal veit vel, hvað hann
gerir, þegar hann slítur félagsskap
við þessa menn.
Hann deilir á þá fyrst og fremst
fyrir að staðnæmast við undir-
stöðuatriði skýringarinnar, án þess
að byggja nokkuð ofan á þau, án
þess að spyrja um insta kjarna
verkanna. Hann deilir á það, að
þeir létu sér aldrei til hugar koma,
að leita að andanum, vildu láta
aðra um það að vera heimspeking-
ar og prédikarar.
“í þessum skoðunarhætti,” segir
Nordal, “er hæði skammsýni og
hugleysi. Svo framarlega sem menn
fara að fást við andlega hluti, eiga
þeir ekki að nema staðar fyr en
að andanum er komið. Svo mikill
ljóður sem það er á fræðimanni, að
leggja andríki sjálfs sín inn í ann-
ara rit, þá er hitt engu síður á-