Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1931, Blaðsíða 56

38
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
/
siðar. Fræg er frásögnin um við-
ureign þeirra konungs og Daia-
Guðbrands. Hafði Guðbrandur í
liofi sínu Þórs-líkan stórvaxið,
“glæst alt með gulli ok silfri’’; en
þrumuguðinn var verndari sveitar-
innar og ærnar fórnir voru honum
færðar dag hvern — “fjórir hleifar
brauðs ok þar við slátr’’, segir í
Ólafs sögu helga (bis. 189). Grið
höfðu verið sett á milli kristinna
manna og heiðinna og þing sett til
þess að ræða um kristniboðið. Að
morgni hins þriðja dags ráðstefn-
unnar, fluttu bændur á þingvöllinn
Þórs-líkanið mikla, en Guðbrand-
ur ávarpaði þingheim, lofaði stór-
um mátt Þórs og sneiddi mjög að
kristnum mönnum og þeirra á-
trúnaði. En frásögn þessi er svo
skemtileg hjá Snorra, að eg vil eigi
spilla henni með því, að draga
hana saman frekar en gert hefir
verið:
“Konungr mælti við Kolbein
sterka, svá at bændr vissu ekki tii:
Ef svá ber til í erindi mínu, að
þeir sjá frá goði sínu, þá slá þú
hann þat högg, sem þú mátt mest,
með ruddunni. Síðan stóð konungr
upp ok mælti: Margt hefir þú mælt
í morgun til vár; lætr þú kynlega
yfir því er þú mátt eigi sjá guð
várn; en vér væntum at hann komi
brátt til vár. Þú ógnar oss goði
þínu, er blint er ok dauft, ok má
hvorki bjarga sér né öðrum, ok
kemst engan veg úr stað, nema
borinn sé, ok vænti ek nú, at
hánum sé skamt til ills. Ok lítit
þér nú til ok sét í austr, þar fer-nú
guð várr í Ijósi miklu. Þá rann upp
sól ok litu bændr allir til sólarinn-
ar. En í því bili lauzt Kolbeinn svá
goð þeirra, at þat brast alt í sund-
ur, ok hljópu þar út mýss, svá
stórar sem kettir væru, ok eðlur
ok ormar’’ (Ó. s. h. bls. 191). —
Skelfdust bændur mjög við þessa
sýn, og urðu endalokin þau, að
Guðbrandur og allir héraðsmenn
hans létu kristnast. Sagnfræðingar
hyggja að frásögn þessi sé tilbún-
ingur einn, en áhrifamikil er hún
engu að síður; og ekki er það ólík-
legt, að konungur kunni að hafa
gripið til svipaðra ráða, er annað
brást.
En engin menn.ingarstarfsemi,
engar þjóðfélagslegar umbætur,
byggjast með niðurrifsstarfinu einu
saman. Ólafur konungur gekk
þessa eigi dulinn. Kristniboðsstarf
hans var skapandi engu miður en
eyðandi. Hann bygði kirkjur og
setti klerka og kristniboða víðs-
vegar um bygðir til að fræða lands-
lýðinn. Náði kristniboðsstarfsemi
hans langt út fyrir takmörk Nor-
egs, til Orkneyja, Færeyja og ís-
lands. Er frá því sagt í sögu hans
(hls. 223—24, að hann hafi sent
kirkjuvið til íslands, og hafi sú
kirkja gerð verið á Þingvöllum, og
klukku eina mikla kvað hann hafa
sent til kirkju þessarar. Hann sýndi
íslendingum einnig ýms vináttu-
merki, og bjó þar meira undir, eins
og margan mun reka minni til.
Alkunn er tilraun konungs til þess
að ná Grímsey á sitt vald. Er þar
sýnd stjómkænska hans. En það
barg sjálfstæði íslendinga að þessu
sinni, að Einar Þveræingur sá við
konungi, þó vitur væri (sbr. Ó. s. h.
bls. 223—27), ■
Ólafur Haraldsson var skipu-
lagsfrömuður mikill og löggjafi.