Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1931, Page 57

UM ÓLAF HELGA
39
Merkur norskur kirkjusöguritari
fer svofeldum orðum um hann:
“Eftritektarverðasti hæfileiki hans
var hin framúrskarandi skipulægni
hans’’ (A. Chr. Bang: “Den Norske
Kirkes Historie’’, bls. 43). Víst er
um það, að hann lagði traustan
grundvöll að norsku kirkjunni, kom
á hana föstu skipulagi, og setti
henni lagakerfi. Mikilvægi þessa
starfs verður eigi auðveldlega met-
ið. Studdi klerkalýðurinn hann hér
að starfi. “Kristinn rétt setti hann
við ráð Grímkels biskups ok ann-
ara kennimanna,” stendur í sögu
hans (bls. 60). Því segir Sighvatur
skáld, að hann hafi “mátt leggja
landsrétt, þanns skal standask’’.
Og skáldið reyndist hér sem oftar
óskeikull spámaður. Fyrirkomulag
það, sem Ólafur konungur og sam-
herjar hans sniðu norsku kirkjunni,
varð afar þýðingarmikið fyrir vöxt
hennar og viðgang á komandi öld-
um. Henni var þar með sett á-
kveðin stefnuskrá, og fyrir það varð
hún öflugri og áhrifameiri. Eftir
að kristni var komin á í Noregi,
varð óhjákvæmilegt að breyta borg-
aralegum lögum landsins. í þessu
starfi naut konungur aðstoðar
hinna vitrustu manna ríkisins. —
Fræðimenn eru á eitt sáttir um
það, að þessi löggjöf konungs hafi
haft víðtæk og varanleg áhrif.
En Ólafur konungur Haraldsson
var miklu meira en forvígismaður
kristninnar og kirkjunnar; hann
Var einnig ótrauður málsvari lýðs-
ins — almennings — gegn höfð-
ingjunum. Markmið hans var að
sameina Noreg undir einni stjórn,
sem bæri fyrir brjósti heill þjóðar-
innar, en ekki hag einnar stétt-
ar. Hann vann að því, að tengja
þjóðarheildina traustari böndum.
Þess vegna rýrði hann vald hér-
aðshöfðingjanna. Hann var harður
en réttlátur í dómum. Æðri og
lægri, ríkir og snauðir, voru í hans
augum jafnir fyrir landslögunum.
Snorri ber honum þannig söguna:
“Hann lét jafna refsing hafa ríkan
ok óríkan. En þat þótti landsmönn-
um ofrausn, ok fyldust þar fjand-
skapar upp í mót, er þeir létu
frændr sína at réttum konungs-
dómi, þótt sannar sakar væri. Var
þat upphaf til þeirar uppreistar, er
landsmenn gerðu á móti Ólafi kon-
ungi, at þeir þoldu hánum eigi rétt-
endi. En hann vildi heldur láta af
tigninni, en af réttdæminu’’ (Ó. s.
h. bls. 349).
Knúti Danakonungi, sem einnig
réði yfir Englandi og Skotlandi,
lék mjög hugur á því, að leggja
undir sig Noreg. Færði hann sér í
nyt ágreininginn milli Ólafs kon-
ungs og höfðingjanna norsku, blés
að sundrungarglæðunum, og keypti
fylgi margra höfðingjanna með
stórgjöfum og fögrum loforðum,
en sumir þeirra höfðu áður leitað
styrks hjá honum. Kom Knútur ár
sinni svo vel fyrir borð, að þegar
hann hélt með her manns inn í
Noreg árið 1028, var hann til kon-
ungs tekinn. Fékk hann Hákoni
syni Eiríks jarls völdin í hendur í
umboði sínu. Sá Ólafur konungur
að frekara viðnám var árangurs-
laust og leitaði hann hælis í Rúss-
landi. Óhlutdrægni hans í fram-
kvæmd landslaganna og óbeit hans
á öllum tilslökunum höfðu, óbein-
línis að minsta kosti, steypt honum
af stóli. Og nú sýndist sem hann