Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1931, Side 73

ALÞÝÐUSKÁLDIÐ
55
sínu 17 ára gamall og gerðist
vinnumaður hjá ættingjum sínum
í sveit nokkru austar á Norður-
landi. Um þetta leyti voru miklir
útflutningar frá íslandi til Ame-
ríku, og ákvað Stefán, þegar hann
var 19 ára gamall, að flytja af
landi burt ásamt foreldrum sínum.
En áður en hann færi, fékk hann
í nokkrar vikur tilsögn í ensku á
prestsetri einu þar í grendinni. Það
var hans einasta skólaganga á æf-
inni. Af sjálfum sér hafði hann
lært að skilja dönsku. En það varð
þó ekkert af þessum lærdómi, held-
ur ást hans á þjóðlegum fræðum,
sem varð dýrmætasta eign hans í
útlegðinni.
Enginn veit, með hvaða tilfinn-
ingum Stefán yfirgaf föðurland
sitt, þar sem hann hafði hlotið svo
örðugt og fátæklegt uppeldi, er
hann lét í haf, tæpt tvítugur, árið
1873. Víst er um það, að sjálfur
mun hann hafa vitað það til fulln-
ustu, að teningunum var kastað
æfilangt. Ferðin var löng og dýr.
Á þeim tímum sneri enginn aftur
sem fór.
Ef Stefán hefir nokkurn tíma
farið af landi hurt í þeirri von, að
hljóta með því þægilegra líf og fá
uieira næði til bóklegra iðkana, þá
brást sú von algerlega. Hann flutti
öieð sér foreldra sína aldurhnigna,
festi bráðlega ráð sitt og eignaðist
öiargt barna. Erfiði frumbýlings-
lífsins hiaut hann að reyna til hins
ítrasta, með því að hann tók sér
þrisvar sinnum nýtt land til að
ryðja og rækta, í síðasta skifti i
Canada, skamt fyrir austan Kletta-
fjöll. En sú saga verður ekki sögð
hér. Hún mun vera að flestu leyti
áþekk sögu fjölda margra annara
skandinaviskra frumbýlinga í Ame-
ríku. Afkoman varð miðlungi góð.
Stefán varð þolanlega vel stæður
bóndi, en þó aldrei svo, að hann
þyrfti ekki að strita myrkranna
milli.
Það var fyrst í rökkrinu, þegar
hann var orðinn einn og hafði velt
af sér reiðingnum, eins og hann
kemst að orði í einu af kvæðum
sínum, að leiðir skiljast fyrir hon-
um og stéttarbræðrum hans. Þá
komu hugsanirnar, sem höfðu
hvarflað að honum í önnum dags-
ins, og kröfðust þess að fá meiri
íhugun og athygli. Þá tók hann
að yrkja. Ljóðasafn hans (fimm
væn bindi, 1909—1923) hlaut nafn-
ið “Andvökur”. Og það nafn var
ekki valið af neinni fordild, heldur
vitnar um nakinn sannleikann.
Þegar maður les ljóð Stefáns,
verður maður fyrst og fremst undr-
andi yfir því, hversu óþrjótandi auð-
legð þau hafa að geyma, er maður
ber þau saman við hin fátæku lífs-
skilyrði, sem hann átti lengst af
við að búa. Það er naumast nokk-
urt vandamál samtíðarinnar, sem
skáldið hefir ekki gerhugsað og
gert sínar viturlegu athugasemdir
við. í ljóðum hans verður fyrir oss
dæmalaus auður kjarnyrða. Hann
hefir alla tunguna á valdi sínu,
skáldamál og hversdagsmál að
fornu og nýju. Málið æxlast í hönd-
um hans og ný orð skapast, sem
öllum virðast þó vera gamlir kunn-
ingjar. Hann getur lýst amerísku
landslagi, jafnfrábrugðið og það er
íslenzku, alveg eins vel og eðlilega
og fjöllum átthaganna. Maður
mundi ímynda sér, að hann hefði