Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1948, Blaðsíða 41

RÍKARÐUR JÓNSSON SEXTUGUR
23
rúm og framarlega í listar- og þjóð-
menningarsögu Islands á fyrra helm-
ingi þessarar aldar, og mun jafnan, að
verðugu, til brautryðjenda talinn á því
sviði. Hann hefir í verki hlýtt boði
Einar Benediktssonar í “Aldamóta-
ljóðum” hans:
Það fagra, sem var, skal ei lastað og
lýtt,
en lyft upp í framför, hafið og prýtt.
hví að hann hefir, eins og þegar er
nægilega gefið í skyn, hafið hina fornu
íslensku alþýðulist, myndskurðinn,
upp í nýtt og æðra veldi með frjórri
skapandi gáfu sinni. Það er hverju orði
sannara, sem séra Jakob Jónsson
frændi hans sagði um hann sextugan í
afmælisgrein: “Ættjarðarástin og til-
finningin fyrir því sérkennilega í forn-
um arfi þjóðarinnar vakti löngun hans
til að leita fyrirmyndar og myndar-
efnis á þjóðlegum grundvelli. Hlóðirn-
ar í eldhúsinu, frostrósirnar á glugg-
unum, þangið í fjörunni, amboð og
áhöld við dagleg störf fólksins hafa
orðið honum uppistaða í skrautrósir
og skornar myndir” (Tíminn, 19. sept,
1948). En því hefir Ríkarður náð svo
afburða vel sérkennum ísienskrar
skurðlistar, fágað hana og fegrað, að
hann hafði áður rannsakað hana gaum-
gæfilega. Ágætt dæmi þess er það, að
hann lagði í það geysimikið verk að
samræma og draga ein átta höfðaleturs-
stafróf, sem áður voru alls ekki til
þannig að aðgengileg væru, og ritaði
jafnframt allrækilega grein um höfða-
letrið; er hvort tveggja birt í fyrsta
bindi Iðnsögunnar. Hefir mér verið
tjáð, að dr. Guðmundur Finnbogason
Eafi látið svo ummælt, að það rnikla
rit væri vel þess virði að kaupa það fyr-
ir það eitt, að letrin og þá grein væri
þar að finna.
En stórvirki Ríkarðs í rnanna-
myndagerð eru eigi síður merkileg
heldur en afrek hans og afköst í mynd-
skurði og á sú hliðin á listamannsstarfi
hans eigi minna menningarlegt gildi,
nema síður sé. Hann hefir rnótað á
varanlegan hátt, og lengstum af mikilli
snild, mikinn fjölda þeirra samtíðar-
manna sinna og kvenna, sem mest hafa
kornið við sögu á ýmsum sviðum, og
er ekki erfitt að gera sér í hugarlund,
hvers virði það er fyrir framtíðina að
eiga andlitsfall þeirra og svipmót
varðveitt með þeim hætti. Er gott til
þess að vita, að hann hefir allmörg hin
síðari ár notið listamannslauna af
hálfu ríkisstjórnarinnar, svo að hann
hefir átt betri aðstöðu til þess en áður
að sinna mannamyndagerðinni.
Vissulega er Ríkarður Jónsson einn
Islendingur, “sem með mesturn trú-
leik og listfengi túlkar sérkenni lands
og þjóðar”, eins og sagt hefir verið um
hann af öðrum. Hann er kvistur
sprottinn úr jarðvegi íslenskrar al-
þýðu, skilur hana og metur öðrum
fremur, og hallast skoðanir hans í þjóð-
málum eindregið á þá sveif.
Hann er jafn vinsæll persónulega og
sem listamaður, og ber margt til þess.
Hann er mikið prúðmenni og hrókur
alls fagnaðar í vinahópi og á manna-
mótum, en jafnframt undir niðri mik
ill alvörumaður, enda hefir hann feng-
ið að kenna á alvöru lífsins og and-
streymi, strítt við langvarandi veik-
indi sín og sinna, en eigi glatað lífs-
gleði sinni né heilbrigðu lífshorfi. Þá
hefir hitt eigi síður aflað honum vin-
sælda, að hann er heillundaður dreng-
skaparmaður.
Að ítök hans í hugum samferða-