Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2002, Blaðsíða 95

SJÁLFBÆR ÞRÓUN
Hvað er velferð?
Með hugtakinu velferð er ekki einungis átt við efnahagsleg gæði heldur er verið að höfða
til víðtækari skilgreiningar á lífsgæðum. Kröfur um lífsgæði hafa tekið breytingum, í það
minnsta meðal hinna ríkari þjóða heims, og almenningur horfir til fleiri þátta en hag-
vaxtar þegar markmiðum er forgangsraðað. Krafan um gæði á borð við heilnæmt
umhverfi, örugg matvæli og aðgang að svæðum til útivistar, s.s. skjólgóðum skógum eða
óbyggðum víðernum þar sem hægt er að njóta kyrrðar, er að fá sambærilegt vægi við
kröfur um efnahagsleg gæði. Samfara þessu er einnig aukin áhersla á ýmis félagsleg
gæði, svo sem jafnrétti, samfélagsþjónustu og menningarlega fjölbreytni. Þessi viðhorfs-
breyting kallar á nýja nálgun og segja má að sjálfbær þróun sé svar við kröfunni um
víðari skilgreiningu á því hvað felist í lífsgæðum og almennri velferð til framtíðar.
Hvað er sjálfbær þróun?
Flestir eru sammála urn mikilvægi sjálfbærrar þróunar en þó er ekki öllum ljóst hvað
raunverulega felst í þessu hugtaki. Hugtakið varð fyrst áberandi í alþjóðlegri umræðu á
níunda áratug síðustu aldar en festist í sessi á ráðstefnu þjóðarleiðtoga um umhverfi og
þróun sem haldin var í Rio de Janeiro árið 1992. Sjálfbær þróun hefur verið skilgreind
sem þróun sem mætir þörfum samtímans án þess að draga úr möguleikum komandi
kynslóða til þess að mæta þörfum sínum. í fyrstu grunnreglu Ríó-yfirlýsingarinnar segir
„Sjálfbær þróun snýst um manninn og möguleika hans. Fólk á að geta starfað og lifað
heilbrigðu lífi í sátt við náttúruna".
Sjálfbær þróun hefur þrjár meginstoðir: efnahagsvöxt, félagslega velferð og jöfnuð og
vernd umhverfisins. Skoða verður þessa þrjá þætti í samhengi og leitast við að hámarka
efnahagslega og félagslega velferð án þess að skaða umhverfið. Þetta er flókið og erfitt
viðfangsefni en það var mat manna að fyrri nálgun, þar sem gjarnan var litið á um-
hverfisvernd og efnahags- og atvinnuþróun sem andstæður og lítið reynt að samþætta
stefnumörkun á þessum sviðum, væri ekki árangursrík til lengri tíma litið. A þeim áratug
sem liðinn er frá Ríó-ráðstefnunni hafa verið þróuð margvísleg viðmið, stjórntæki og
tækni sem miða að því að aftengja efnahagsvöxt neikvæðum umhverfisáhrifum. Sjálfbær
þróun er ekkert töfrahugtak sem hefur að geyma einfaldar lausnir á vanda mannkyns en
hún felur í sér gagnlega og árangursríka nálgun sem þjóðir heims hafa sameinast um að
hafa að leiðarljósi í viðleitninni að leysa mörg helstu viðfangsefni 21. aldarinnar.
Stefnumörkun íslands um sjálfbæra þróun
Fyrsta heildstæða stefnumörkun íslenskra stjórnvalda í umhverfismálum „Á leið til sjálf-
bærrar þróunar" var gerð árið 1993 og tók mjög mið af samþykktum Ríó-ráðstefnunnar.
í kjölfar stefnumótunarinnar var gerð framkvæmdaáætlun sem hlaut nafnið „Sjálfbær
þróun í íslensku samfélagi", sem var lögð fyrir sérstakt umhverfisþing árið 1996 og síðan
samþykkt af ríkisstjórn. Nú, á árinu 2002, hefur verið lögð fram ný stefnumörkun sem ber
heitið „Velferð til framtíðar, sjálfbær þróun í íslensku samfélagi. Stefnumörkun til 2020".
9 1
Tækniannáll 2001/2002