Fréttablaðið - 01.12.2012, Síða 41

1. desember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 40
Ég veit ekki hvort ég er á réttri hillu. Held að grúsk-blaðamennska og frétta-flutningur af í mesta lagi kartöfluuppskeru í Þykkvabænum ættu mun
betur við mig. En þegar búið var að
senda mig einu sinni inn í stríðsátök
var ég greinilega búinn að fá stimpil
sem stríðsfréttaritari. Það er mis-
skilningur. Ég er sjálfstætt starf-
andi kvikmyndatökumaður og ljós-
myndari og þetta er einungis hluti
af verkefnunum, sem betur fer.“
Hvernig byrjaði þetta? „Eftir
nám í kvikmyndagerð í London var
ég í þrjú ár hjá Sjónvarpinu en varð
að hætta vegna þess hversu matur-
inn hjá Kristjáni í mötuneytinu þar
var hættulega góður. Síðan hefur
hvergi verið hægt að hafa mig í
fastri vinnu. Ég svara bara beiðnum
sem berast. Er eiginlega mella með
myndavél – með fullri virðingu
fyrir þeim.“
Ekki stríðsfíkill
Þú hefur unnið fyrir nánast allar
sjónvarpsstöðvar sem skipta máli,
hvernig virkar þetta? Ferð þú
af stað með myndavélina á eigin
vegum og selur síðan efnið eða
hringir einhver sjónvarpsstöðin
í þig og biður þig að fara? „Menn
sjá fyrir sér að ég þurfi að stunda
einhverja sölumennsku en það er
ekki þannig, ég gæti ekki selt vatn
í Sahara. Ég er bara eins og leigu-
bílstjóri. Menn hoppa upp í bílinn
og segja mér hvert á að fara. Það
er ekki svo stór hópur sem stendur
í þessu þannig að ég á orðið góð
tengsl við flesta. Ég sækist ekkert
eftir byssukjöftum en hafna þó
heldur ekki slíkri áhættu eins og
margir aðrir sem taka ekki í mál að
fara á styrjaldarsvæði. Því endar
það oft með því að leitað er til mín.“
Staðalímynd stríðsfréttaritara
er sú að hann sæki í spennuna og
adrenalínkikkið sem stríði fylgir.
Þú vilt ekki kannast við það? „Ég er
ekki stríðsfíkill, ef þú átt við það.
Til þess þyrfti að fylgja þessu eitt-
hvert adrenalínkikk. Ég fæ það bara
ekki. Sennilega vantar í mig adr-
enalínið nema það hafi týnst ein-
hvers staðar á leiðinni. Ég þekki
að minnsta kosti ekki þetta kikk.
Er upptekinn við annað á meðan
lætin ganga yfir og yfirleitt bara
að pæla í því að koma efninu frá
mér og halda græjunum gangandi.
Ég er til dæmis með gervihnatta-
sendi sem gengur fyrir batteríum
og þarf að hlaða, sem er auðvitað
ekki auðvelt í rafmagnsleysi sem
yfirleitt fylgir svona ástandi. Oft
erum við ansi berskjaldaðir, bæði
þegar við erum að mynda og ekki
síður þegar við erum að leita að
góðu gervihnattarsambandi til að
skjóta merkinu upp. Í Trípólí í fyrra
var það til dæmis hvergi hægt nema
beint fyrir framan hótelið, sem var
engan veginn góður staður að vera
á í miðri skothríðinni. Ég reyndi þá
bara að skríða í skjól rétt á meðan
verstu hryðjurnar gengu yfir og
græjurnar voru að senda efnið. Ég
man ekki eftir að hafa átt neitt erfitt
með að festa svefn á eftir.“
Verðurðu aldrei hræddur? „Nei,
eiginlega ekki. Eða, jú, loftárásir
skelfa mig, ég viðurkenni það. Þú
heyrir hvininn þegar sprengjurnar
koma en veist aldrei hvar þær lenda.
En þá hugga ég mig við að sprengjan
sem grandar þér sé sprengjan sem
þú heyrir aldrei springa. Þannig
að það er ákveðinn léttir þegar ég
heyri sprenginguna, þótt það komi
fyrir, nú síðast í Sýrlandi, að þrýst-
ingurinn sé það nálægur að hann
nái að fella mig í götuna.“
„Þessi maður er brjálaður“
Kemur þessi skortur á ótta þér
aldrei í ógöngur? „Nei, ég get ekki
sagt það. En það er stundum svolítið
skrítið að upplifa óttann í gegnum
aðra. Í styrjöldinni í Líbanon 2006
var ég við Litani-ána með ljósmynd-
ara sem ég vinn oft með. Ísraelski
flugherinn var nýbúinn að sprengja
upp brúna yfir ána og nú voru menn
að stelast til að dæla bensíni yfir
ána í slöngu sem dregin hafði verið
á milli tveggja olíubíla sem stóðu
hvor á sínum bakkanum. Ég leitaði
að góðum útsýnispunkti og fann í
vanhugsun ekki annan betri en að
standa uppi á öðrum drekkhlöðnum
olíubílnum. Svona eftir á að hyggja
var það ekki sérlega gáfulegt því
ísraelsku herþoturnar sveimuðu
yfir og voru farnar að skjóta aðvör-
unarskotum. Ljósmyndaranum brá
svo við að sjá mig uppi á bílnum við
þessar aðstæður að hann lét ferja
sig í snatri yfir ána og alla leið úr
landi. Það síðasta sem ég heyrði var:
„Þessi maður er brjálaður“ og hann
er enn að tala um þetta skelfingar-
augnablik í lífi sínu.“
En þú hefur lent í því að vera bar-
inn og tekinn til fanga oftar en einu
sinni. Vekur það engan ótta? „Ég er
búinn að leita að vondu köllunum í
öll þessi ár, þessum ill mennum sem
alltaf er verið að tala um, en get
vart sagt að ég hafi fundið þá enn
þá. Jafnvel þótt þeir séu að berja
mig í augnablikinu ímynda ég mér
að þeir hljóti að vera yndislegir inn
við beinið og vafalaust mjög góðir
við börnin sín. Stundum þegar heitt
verður í kolunum, við handteknir
og búið að taka af okkur vélarnar,
þá segi ég til að róa félaga mína:
„Sanniði til. Þetta er bara æsingur
augnabliksins. Á morgun þegar allir
eru búnir að jafna sig verðum við
Enn að leita að vondu köllunum
Jón Björgvinsson hefur heimsótt stríðsátakasvæði um allan heim til að flytja þaðan fréttir og myndir fyrir ýmsar sjónvarps-
stöðvar og hjálparsamtök. Reglulega sjáum við hann á skjánum í fréttum RÚV, flytjandi fréttir af stríði. Hann segist ekki
vera stríðsfíkill, þótt slík átök tilheyri vinnunni. Hann er ekki einu sinni viss um að þetta starf henti honum sérlega vel.
STUND MILLI STRÍÐA Með aðdáanda í Búrkína Fasó 2012.
STRÍÐSFRÉTTARITARINN Jón Björgvinsson flytur fréttir af átökum í Syrte í Líbíu 2011.
„Við vorum búnir að bíða vikum saman í Peshawar í Pakistan þegar Kabúl í Afganistan féll árið
2001. Þegar við fréttum að búið væri að hrekja talíbana út úr Kabúl rukum við yfir landamærin
í gegnum Khyber-skarðið og komumst til Jalalabad í Afganistan. Þar voru menn hikandi við að
halda lengra eftir erfiðum vegi til Kabúl en við riðum á vaðið. Allt gekk vel en við stoppuðum
einu sinni á leiðinni til að setja upp gervihnattasíma og hringja. Við komumst til Kabúl en
næstu tveir bílar komust aldrei í gegn. Það var ráðist á þá og fjórir fréttamenn í þeim skotnir
til bana, nákvæmlega á þeim stað sem við höfðum stoppað á. Kannski hafði viðdvöl okkar
stuttu áður kveikt athygli talíbana eða hreinlega bófa í þessu villta vestri. Þetta var mikið áfall
og lokaði vitanlega leiðinni í kjölfar okkar. Sendibúnaðurinn sem ég þurfti kom því ekki fyrr en
rúmri viku síðar. Þarna vorum við í hringiðu heimsviðburðanna einangraðir í Kabúl og komum
ekki frá okkur efni nema í dropatali í borg sem erfitt var að komast um vegna vegatálma og
útgöngubanns. Eftir fleiri daga svefnleysi og basl hét ég sjálfum mér að fara aldrei af stað
aftur við svona kringumstæður nema með eigin klippi- og sendibúnað. Sem betur fer hefur
tækninni fleygt það mikið fram að nú er það orðið mun auðveldara.“
Mesta dramað
„Ég flutti upphaflega úr landi vegna mikilla og oft fyrirvaralítilla ferðalaga til að mynda
eldgos. Ég varð hreinlega að búa miðsvæðis í Evrópu og stutt frá alþjóðaflugvelli. Ég hafði
hitt franskan heimildarmyndaframleiðanda sem taldi fullvíst að ég kynni að taka myndir af
eldgosum úr því að ég væri kvikmyndatökumaður og frá Íslandi. Það var vitanlega alrangt
en þetta ævintýri stóð svo í sex ár og endaði fyrir mig í Heklugosi. Ég varð eftir á Íslandi
til að kynna og stýra nokkrum þáttum í Sjónvarpinu en hin fóru öll og aldrei þessu vant án
mín til Japans að mynda gos í Unzen-fjalli. Þau komu aldrei aftur úr þeirri ferð, fórust tíu
talsins ásamt þrjátíu öðrum. Þá fyrst gerði ég mér grein fyrir því hvaða hættu við værum
oft að leggja okkur í við þessar eldfjallamyndatökur. Maurice Krafft eldfjallafræðingur,
sem var framleiðandinn, lét mig einu sinni kenna sér fyrstu línurnar úr íslenska þjóðsöng-
num. Sagði við mig: „Jón, hverjar eru líkurnar á að franskur eldfjallafræðingur, syngjandi
íslenska þjóðsönginn, verði fyrir glóandi eldskýi eða hraundranga á framandi eldfjalli?“
„Mjög litlar,“ svaraði ég. Ég ímynda mér að hann hafi gleymt að söngla Ó, guð vors lands á
leiðinni upp Unzen.“
Íslenski þjóðsöngurinn verndarmantra
Friðrika
Benónýsdóttir
friðrikab@frettabladid.is