Fréttatíminn

◄ Árgangur ►

◄ Tölublað ►

Leiðbeiningar (PDF)

Fréttatíminn - 13.12.2013, Blaðsíða 56

E ftirvænting og gleði skín einatt úr augum íslenskra barna þegar jólasveinar birtast hver af öðrum í borg og bæ í desember. Oft á tíðum eru þó skelfing og grátur viðbrögð þeirra yngstu, sem grúfa sig þá ofan í hálsakot og skjól hinna full orðnu, því þessir karlar eru ekki alltaf góðsemdin uppmáluð og ásýnd þeirra ófrýnileg. Kannski skynja þau börn hið rétta eðli þess ara íslensku hulduvera, því þannig eru þeir Grýlusynir gerðir – aldir á tröllamjólk, þjófóttir og stríðnir óknyttadrengir sem ekki hika við að ræna mat frá fátækum heimilum eða hrifsa kerti úr höndum lítilla barna. Framhald á næstu opnu H E L G A R B L A Ð Ó K E Y P I S H E L G A R B L A Ð Ó K E Y P I S H E L G A R B L A Ð H E L G A R B L A Ð H E L G A R B L A Ð Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S Ó K E Y P I S ÓKEYPIS ÓKEYPI S Heilsan á nýju ári Fréttatíminn gefur út sérblað um HEILSU föstudaginn 3.janúar 2014. Ef þú hefur áhuga á að kynna starfsemi þína eða kaupa auglýsingu í þessu spennandi blaði hafðu þá samband við auglýsingadeild Fréttatímans auglysingar@frettatiminn.is eða í síma 531-3310. Þessir sveinar, hverjir eru þeir? Jólin koma hefur í áratugi verið ein vinsælasta ljóðabók þjóðarinnar og endurprentuð 27 sinnum. Ekki er úr vegi núna í desember að glugga aðeins í vinsælasta efni bókarinnar, jólasveinana sjálfa, og velta fyrir sér eðli þeirra og uppruna. Kannski skynja þau börn þá hið rétta eðli þessara íslensku hulduvera, því þannig eru þeir Grýlusynir gerðir – aldir á tröllamjólk, þjófóttir og stríðnir óknytta- drengir. Þótt þeir virðist „óhræddir við að hrekkja fólk og trufla þess heimilisfrið“ vilja þeir helst fela sig fyrir okkur, undir rúmi eða uppi í rjáfri og laumast síðan þegar enginn sér til, skella hurðum, gægjast á glugga eða krækja sér í æti legan bita. Uppruni jólasveina Ómögulegt er að segja til um hvenær jólasveinar stungu fyrst upp kollinum á Íslandi en fyrst er getið um þá í rituðum heimildum í Grýlukvæði séra Stefáns Ólafssonar í Vallanesi frá 17. öld. Þar er þeim lýst sem jötnum á hæð, illa innrætt um og ungbörnum skæðir. Jólasveinar hafa fundist í öllum lands fjórðungum, bera mismunandi nöfn en hafa flestir ef ekki allir sama hlutverk; að hræða lítil börn. Þótti dönskum stjórn völdum þetta ganga svo langt á miðri átjándu öld að í tilskipun um húsaga til handa Íslendingum er bannað að hræða börn með „den såkaldte julesvend eller spögelser“ en í íslenska textanum er bannað að hræða börn með jólasveinum eður vofum. Lítið var þó hlustað á Dani og jólasveinar áfram notaðir til að hræða börn til hlýðni á íslenskum heimilum. Þegar leið fram á nítjándu öldina fer loks að komast skipan á hinn mikla fjölda jólasveina sem finnst um landið. Í þjóðsögum Jóns Árnasonar frá 1864 koma fram tvær hugmyndir, önnur styðst við þuluna Jólasveinar einn og átta og vísuna Jólasveinar ganga um gólf en í henni segir að níu nóttum fyrir jól fari jólasveinar að koma til manna. Hin hug myndin um að þeir séu þrettán byggist á því að sá síðasti fari á þrettándanum. Jón Árnason lætur fylgja með þrettán nöfn sem eru Stekkjarstaur, Giljagaur, Stúfur, Þvörusleikir, Pottasleikir, Askasleikir, Faldafeykir, Skyrgámur, Bjúgnakrækir, Gluggagægir, Gáttaþefur, Ketkrókur og Kertasníkir. Jólin koma Þessi síðari hugmynd festir sig síðan varanlega í sessi meðal þjóðarinnar þeg ar Jóhannes úr Kötlum gefur út bókina Jólin koma, árið 1932, með teikningum Tryggva Magnússonar listmálara. Jó hannes og Tryggvi komu báðir vestan úr Dölum þar sem rík jólasveinahefð hafði ríkt um aldir. Hér eru notuð nánast sömu nöfn og birtust í þjóðsögunum 70 árum áður. Jóhannes skiptir þó út Faldafeyki fyrir Hurðaskelli og notar afbrigðin Pottaskefil og Skyrjarm fyrir Pottasleiki og Skyrgám. Árni Björnsson þjóðháttafræðingur Matgoggar Askasleikir Bjúgnakrækir Flautaþyrill Flotgleypir Flotnös Flotsleikir Flotsokka Flórsleikir Froðusleikir Kertasleikir Kertasníkir Ketkrókur Kleinusníkir Lummusníkir Pottaskefill Pottasleikir Pottskerfi. Pönnusleikir Reykjasvelgur Rjómasleikir Skefill Skófnasleikir Skyrgámur Skyrjarmur Smjörhákur Syrjusleikir Þvörusleikir HrEkkjalóMar Bandaleysir Faldafeykir Gangagægir Gáttaþefur Gluggagægir Hurðaskellir Lunguslettir Stigaflækir Þambarskelfir Þvengjaleysir UMHvErfis- fyrirbæri Bitahængir Fannafeykir Giljagaur Hlöðustrangi Klettaskora Lampaskuggi Lækjaræsir Moðbingur Móamangi Pönnuskuggi Stekkjarstaur Stúfur? Svartiljótur Svellabrjótur strandaþUla Tífill/Tífall/ Tígull Tútur Baggi/ Baggalútur Lútur/Hnútur Rauður/ Refur Redda Sledda Bjálminn/ Bjálfinn sjálfur Bjálmans/ Bjálfans barnið LitliPungur Örvadrumbur LitliDrumbur EfriDrumbur/ StóriDrumbur Drumbur fyrir alla. Utan flokka Kattarvali Stúfur? Mannanöfn Guttormur Steingrímur Þorlákur Nöfn jólasveina Fram kemur í Sögu daganna eftir Árna Björnsson þjóðhátta- fræðing að allt að 80 jólasveinanöfn eða afbrigði þeirra hafi fundist á Íslandi. Eyja- fjarðarsvæðið og Dalir skera sig þó úr fyrir ríka jólasveinahefð og nöfn þeirra jólasveina sem við þekkjum í dag eru flest ættuð þaðan. Í erindi sem flutt var á fundi í Nafnfræði- félaginu í Norræna húsinu 6. desember 2003 flokkar Árni jólasveinana niður eftir hlutverkum. 56 jólasveinar Helgin 13.-15. desember 2013

Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120

Fréttatíminn

Fréttatíminn

Beinir tenglar