Fréttatíminn - 07.09.2012, Blaðsíða 84

68 bækur Helgin 7.-9. september 2012
 RitdómuR Þokan
Nýjasta bók danska
spennusagnahöfundarins
Jussi Adler-Olsen, Flösku-
skeyti frá P, var söluhæsta
bókin í Eymundsson í
síðustu viku. Hún velti úr
sessi Iceland Small World
eftir Sigurgeir Sigurjónsson
sem setið hefur á toppnum
undanfarið.
Jussi á toppinn

 RitdómuR kona tíguRsins
t éa Obreht vakti alþjóðlega athygli þegar hún bráðung tók við Or-ange-verðlaununum í fyrra. Saga
hennar um konu tígursins var þá komin
út fyrir stuttu, nú er hún komin út í af-
bragðs þýðingu Guðna Kolbeinssonar hjá
forlagi JPV.
Þrír meginþræðir eru raktir í skáld-
sögunni. Sögumaður, ungur læknir, er
á ferð um stríðshrjáð héruð Serbíu með
samstarfskonu sinni með lyf og sætindi
svo lokka megi hrjáð börn. Á einum
áfangastaðnum sér hún til hóps manna
sem leitar að líki í vínviðarekru. Þar ber-
ast henni líka þau tíðindi að afi hennar,
læknir á eftirlaunum, hafi farið að heiman
og látist í ókunnu þorpi. Hún fer þangað
til að hafa upp á reitum hans. Hún rekur
svo bernskuár sín í skjóli afans með
upphafsþemanu: heimsóknum þeirra í
dýragarð til að heimsækja tígrisdýr sem
þar er haldið. Jafnframt segir hún okkur
sögu afans með nokkrum útúrdúrum um
örlög þorpsins þar sem hann ólst upp. Að
baki þessum þremur þráðum er lands-
lag Serbíu, vetur sumar vor og haust.
Lifnaðarhættir smábænda og þorpsbúa í
skugga stöðugra stríðsátaka. Af útúrdúr-
unum er fyrirferðarmest sagan af tígris-
dýri úr dýragarði sem sleppur og leggst
út í nágrenni við bernskustöðvar afans.
Kona tígursins er heillandi saga, feiki-
lega vel fléttuð, skrifuð af miklu innsæi,
skarpri sjón og lifandi frásögn í stóru
og smáu, glæsileg í austrænni sviphend-
ingu sem kann að vera ein ástæða þess
að hún naut þegar við útgáfu aðdáunar,
hér er brugðið upp heimsmynd sem er
okkur fjarlæg og textar sem sækja við-
fangsefni sitt inn á Balkanskagann eru
fátíðir. Sjarmi verksins felst í því hversu
margbrotin sú mynd er sem skáldkonan
dregur upp með íburðarmiklum ljóðræn-
um texta sem er sneisafullur af lifandi
smáatriðum sem um síðir raðast í stóra
mynd þegar allir þræðir bindast saman í
sögulok. Þá fyrst taka útúrdúrarnir, sem
framan af virðast sumir utan við sögu-
heildina, að skipta máli.
Það er mikil tortíming í sögunni:
dauðinn — sú brosmilda skepna — er
á ferli í heitu húmi sumars og grósku,
kafar skafla um snjóþunga kalda vetur.
Fólklór, hindurvitni og þjóðsögur, eru
ívaf í sögutímann í öllum þráðunum, jafn-
vel þegar stungið er kassettu í spilara og
Bob Dylan eða Bruce Springsteen taka
lagið. Sagan teygist allt aftur fyrir stríð,
jafnvel enn lengra, aftur til veldis Ot-
tómana á þessum slóðum og svo hingað
til skipulagðra loftárása á serbneskar
borgir, þjóðernishreinsanir: unglingur
fer í útilegu með félögum sínum, veit ekki
að þeir ganga erinda dauðasveita, og lík
hans er skilið eftir í ruslagámi við heim-
reið foreldranna.
Við lesturinn hvarflaði hugurinn til
þýðingar á Brúnni yfir Drinu eftir Ivo
Andriç sem kom út hér á landi fyrir nær
hálfri öld: hvað hefur verið þýtt hér af
serbneskum bókmenntum síðan? Því
Théa er serbneskur höfundur, þótt hún
hafi alið aldur sinn lengst af í Banda-
ríkjunum, saga hennar er útlagasaga.
Hún sviptir hulu af heimi sem okkur er
allajafna falinn, sem við þurfum ekki að
gleyma því við þekkjum hann ekki.
Útgáfa Konu tígursins er einstakt
fagnaðarefni, gæði verksins þess eðlis að
sagan heimtar beinlínis að hún sé lesin
aftur svo sterkur keimur hennar af sorg,
lífsfögnuði, hatri og ást verði numinn og
metinn til fulls.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Brosmild skepna
Komið er út ljóðaúrval eftir Jón Óskar (1921-1998)
á forlagi Máls og menningar. Útgáfan dregur dám
af útliti ljóðabókar hans frá 1958 sem var skreytt af
Kristjáni Davíðssyni sem er nú fágætur listagripur.
Ljóðaúrvalið er með inngangi eftir Sigurð Ingólfs-
son, birtir ritaskrá Jóns, bæði ljóðabækur, laust
mál og þýðingar, en svo eru þar birt valin ljóð úr
sex ljóðabókum hans , flest úr Skrifað í vindinn frá
1953 og Nóttin á herðum okkar frá 1958. Þá fylgir í
bókarlok minningaskrá.
Jón Óskar var mikilhæfur og mikilvægur
bókmenntamaður sem tók virkan þátt í formbyltingu
sjötta áratugsins, bæði með opinberri umræðu,
þýðingum og sem höfundur ljóða. Þá eru endur-
minningar hans merkileg heimild um þroskatíma
hans. Úrval ljóða hans í nýrri útgáfu er kærkomið.
Laufin, trén og vindarnir
Ljóðaútgáfa fer fram með hljóðlátari hætti en önnur útgáfa sem treystir á stærri
lesendahóp og leyfir því meira glamur með tilstyrk auglýsingaiðnaðarins: á þessu
hausti hafa borist til blaðsins þrjár nýjar
ljóðabækur: Árni Larsson kom fyrst fram um
1970 og heyrir til þeim skáldahópi sem þá hóf sinn
feril á ljóðlist þótt flestir þeirra sneru sér fljótt
að öðru. Hann hefur gefið út níu ljóðabækur frá
því Leikfang vindanna kom út 1974. Nýja safnið
hans kallar hann Ég get ekki gefið þér næturhimin
fullan af stjörnum ... en hafðu þetta skömmin þín.
Ljóðasmiðjan sf. gefur út. Eldhús ömmu Rún heitir
níunda ljóðabók Sigmundar Ernis Rúnarssonar
og kemur út á forlagi Uppheima. Hann yrkir um
Akureyri bernsku sinnar. Nýr dagur heitir þriðja ljóðabók Þórarins Hannessonar sem
komin er út hjá Uglu-útgáfu og geymir 54 stök ljóð sem falla í fjóra flokka. Og þá er að
vona að ljóðið rati til sinna.
Tími ljóðsins
Útgáfan Rúnatýr sendi frá sér tvær bækur
snemma vors, Þokuna eftir Þorstein Mar, og
sögusafn eftir H.P. Lovecraft. Snoturlega útgefn-
ar bækur sem nokkuð nýnæmi er af á íslensk-
um markaði. Lovecraft er mikill kólfur meðal
amerískra hryllingsbókmennta, skóp sinn eigin
heim sem afsprengi gotneskra skáldsagna.
Síðgotungur á því sviði skemmtibókmennta
sem svona eftir á að hyggja virðast hafa orðið til
í kolamekki stórborga álfunnar beggja megin
hafs þegar annað var ekki að brenna og reykur
lá nætur og daga yfir götum og torgum. Þokan
er enda gerningaveður sem leggst yfir Reykjavík
(sögutíminn virðist vera skömmu fyrir 1970)
þegar mannautt skip er dregið til lands eftir
stefnulaust rek á Faxaflóa. Höfundurinn eys af
gömlum brunnum í sögunni: hér leitar okkúltisti
að Rauðskinnu og þekkir helstu galdrahandrit
og bækur að fornu og nýju. Rannsóknarlögga
verður að játa huliðsheima við rannsókn morð-
máls, grimm skepna stikar götur borgarinnar í
svartaþoku og rífur menn í sundur í Skipasundi
og á Hverfisgötu. Þetta er svona stöff, gamal-
dags en ekki illa upphugsað. Stíll höfundarins er
líka fornlegur, bólginn víða og persónusköpun
öll í ytri lýsingum máluð sterkum litum eins og
hefur lengi tilheyrt þessum geira afþreyingar-
bóka. En allt er þetta gamalkunnugt.
Nú er það kunnugt að þessum geira hefur
lengi fylgt þetta einkenni. Þeir sem leggja stund
á slík skrif halda sig staðfastir innan geirans,
Þorsteinn Mar hlýtur að vera þess fullviss að
hann er að fylgja hefð sem er í bága við flest
skrif okkar daga nema ef vera skyldi hrein af-
þreying í seríum á borð við Rauðu ástarsögurnar
og nýbura í blóðsögulitteratúr sem er þeim
skyldur. Sögur af þessu tagi henta ef til vill ung-
lingum sem hluti af þeim óhugnaðarheim sem
sem gelgjan er sólgin í um þessar mundir með
tilheyrandi sundrun og grimmd. Þokan er ekki
markaðssett þannig. Hún er á boðstólum sem
lesefni fyrir fullorðna og verður því að leggjast
undir almennar stikur. Gamaldags söguefni er
höndlað með aldinni frásagnartækni, frásögnin
fellur beint undir stíl Basil fursta og félaga. Og
þó lofsverð sé fjölbreytni útgáfuflórunnar er
efast um að þessi tök dugi okkar tíma til mikils
lestraráhuga. -pbb
Gamalt vín í nýjum belg

kona tígursins
Téa Obreht
Guðni Kolbeinsson þýddi.
JPV, 360 s. 2012.

Þokan
Þorsteinn Mar
Rúnatýr, 215 bls. 2012.
Heillandi saga, feikilega
vel fléttuð, skrifuð af miklu
innsæi, skarpri sjón og lifandi
frásögn í stóru og smáu.
Téa Obreht.
Þetta er
svona stöff,
gamaldags
en ekki illa
upphugsað.
... En allt
er þetta
gamal-
kunnugt.
Sigmundur Ernir Rúnarsson.
F
ÍT
O
N
/
S
ÍA
F
I0
4
3
2
5
9
568 8000 | borgarleikhus.is
Hjóni
n Mar
grét o
g Kris
tján,
Reyk
javíku
rvegi
25
4 sýn
ingar
að eig
in val
i
Áskri
ftar-
kortið
okka
r