Fréttatíminn - 19.11.2010, Blaðsíða 32

Lúxus-íspinnar 3 x 120ml
298 kr.
Vanillu ís-stangir 12 x 60ml
398 kr.
Vanillu ístoppar 8 x 120ml
498 kr.
Góður ís á frábæru
verði í Bónus
BÝÐUR BETUR
eina sem öflugustu ríkin gátu sam-
einast um eftir kreppu var að fella
þetta kerfi Svisslendinga.
En þótt svissneska módelið
hljómi vel – að taka lán á lágum
vöxtum og lána það áfram á að-
eins hærri vöxtum til áhættulítilla
verkefna – þá geta það aldrei verið
góð viðskipti að laða til sín fé með
því að lofa háum vaxtagreiðslum.
Ef þú tekur inn fé á háum vöxtum,
hvert ætlar þú að lána það áfram
á enn hærri vöxtum? Þú getur þá
ekki valið um traust og íhaldssöm
verkefni á rótgrónum stöðugleika-
svæðum heldur ertu fljótlega kom-
inn út í mýri vona og væntinga um
skjótfenginn gróða og gríðarlegan
vöxt á áður ókönnuðum mörkuðum
í vafasömum deildum jarðar.
Þetta virðist auðskilið en er það
hins vegar ekki í hringiðunni miðri.
Hrun er skilgetið afkvæmi
hárra vaxta
Hringiðan spinnst svona: Fyrst
hækkar Seðlabankinn vexti sem
draga að sér fé frá svæðum með
lægri vexti. Nýtt fjármagn kemst í
umferð, aðgangur að lánsfé verður
auðveldari, framkvæmdir aukast
og eignaverð tekur að stíga. Þetta
er uppskrift að verðbólgu en þar
sem mikið fjárstreymi er til lands-
ins, og erlendum gjaldmiðli er skipt
út fyrir innanlandsmynt, leiðir það
til hækkunar gengis, lægra verðs
á innfluttum vörum, minni verð-
hækkana og þar með lægri verð-
bólgu. Við erum skyndilega komin
í Undraland; þenslu án verðbólgu.
Þetta heyrði ég Þráin Eggertsson
hagfræðing kalla að sópa verðbólg-
unni undir teppið því fyrr en síðar
hlýtur stíflan að bresta.
En hávaxtastefnan skekkir
myndina enn frekar. Innstreymi
fjármagns og aukinn aðgangur að
lánsfé veldur eignaverðsbólu sem
aftur felur áhættuna við að lána út
á háum vöxtum. Þótt vextirnir séu í
raun alltof háir til að nokkur eðlileg
viðskipti geti staðið undir þeim –
jafnvel þótt við tökum ekki tillit til
yfirvofandi gengisfalls og tilheyr-
andi verðbólgu – þá valda þeir ekki
greiðslufalli lántakenda. Þar sem
eignir þeirra hækka sífellt í verði
geta þeir einfaldlega tekið ný lán
út á aukna veðhæfni og borgað af
gömlu lánunum. Og kannski keypt
sér jeppa fyrir mismuninn.
Reynsla þjóðanna virðist benda
til að það taki hávaxtastefnuna
um þrjú til fjögur ár að rústa efna-
hag ríkja. Og það eru
engar undantekningar
þar á. Þar sem þessi
stefna hefur verið rekin
á smærri myntsvæðum
hefur orðið hrun. Það
er eins klárt og að nótt
fylgir degi.
Íslandskreppan
2006 ...
Ein af ótal goðsögnum
sem hafa orðið til á Ís-
landi eftir hrun er Ís-
landskreppan svokall-
aða, þegar íslenska
krónan féll skyndilega
vorið 2006 og úrvalsvísi-
talan tók dýfu.
Uppi varð fótur og
fit. Hvað var að gerast?
spurðu menn. Hvað
olli því að markaðir
misstu skyndilega trú
á íslensku krónunni,
íslensku bönkunum,
íslenskri efnahags -
stefnu? Voru það ábend-
ingar Lars Christensen í
greiningardeild Danske
Bank? Var Morgun-
blaðið að berja niður
hlutabréfin með endur-
ómi af gagnrýni Chris-
tensens? Íslensku bank-
arnir og Viðskiptaráðið
brugðust snöggt
við, bjuggu til
a l ls k y ns
skýrslur og fengu til þess ólíkleg-
ustu fræðinga, héldu alls kyns ráð-
stefnur og fundi með ólíklegustu
framámönnum þar til óveðrinu virt-
ist slota. Markaðir róuðust, hluta-
bréfaverð steig og krónan jafnaði
sig. Allt varð svo gott að það hafði
aldrei verið betra. Íslandskreppan
hafði ekki drepið bankana heldur
gert þá sterkari. Íslenska krónan
var orðin einn sterkasti gjaldmiðill
heims. Bandaríkjadalur datt niður
í 58 krónur.
Allt virtist gott. En var það auð-
vitað ekki.
Gallinn við þessa sýn á atburði
frá páskum fram á síðsumar 2006
er að hún er alltof nærsýn. Ísland
er aðeins korktappi sem flýtur ofan
á útihafi alþjóðlegs fjármagns. Hér
fjarar og flæðir vegna einhvers sem
gerist í órafjarlægð og við höfum
enga stjórn á. Jafnvel enga hug-
mynd um.
... var ekki íslensk
Það var sláandi að sjá Heiner Flass-
beck, yfirmann greiningardeildar
hjá Viðskipta- og þróunarstofnun
Sameinuðu þjóðanna og fyrrum
vara-f jármálaráðherra Þýska-
lands, sýna Íslandskreppuna 2006
í Brasilíu, Búlgaríu og Tyrklandi á
alltof illa sóttum fyrirlestri sínum
í Háskóla Íslands í haust. Íslands-
kreppan hafði nefnilega ekkert með
Ísland að gera. Hún var orðrómur
um að seðlabanki Japans ætlaði að
hækka vexti. Þá dróst nógu mikið
fjármagn til Japans frá verstu há-
vaxtasvæðum heims til að íslenska
krónan, búlgarska levan, brasilíski
realinn og tyrkneska líran sturtuð-
ust niður ásamt fjöldanum öllum af
gjaldmiðlum smárra myntsvæða
sem höfðu lokkað til sín fé frá lág-
vaxtasvæðum með háum vöxtum.
Og hlutabréf í þessum löndum féllu
í kjölfarið. En þessi orðrómur um
hækkun vaxta í Japan reyndist ekki
eiga sér neina stoð og allir þessir
gjaldmiðlar, öll þessi myntsvæði og
allar þessar kauphallir jöfnuðu sig
fljótt. Líka Ísland.
Það var því ekki Styrmir Gunn-
arsson eða Lars Christensen sem
kveiktu á Íslandskreppunni 2006
og það var ekki Tryggvi Þór Her-
bertsson og Frederic Mishkin sem
slökktu á henni. Né Geir H. Haarde,
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, Ólafur
Ragnar Grímsson eða aðrar klapp-
stýrur útrásarinnar. Það má vel vera
að þetta fólk hafi allt haft rangt fyrir
sér – en vitleysa þess hafði engin
áhrif. Þetta fólk var ein-
faldlega að blaðra sig í
gegnum atburði sem
það botnaði ekkert í. Og
ef það er synd, þá er sú
synd löngu orðin þjóðar-
sport okkar Íslendinga.
Þýskaland og Kína
til fyrirmyndar ...
Erindi Heiners Flass-
beck til Íslands var
að biðja Íslendinga að
gleyma hávaxtastefn-
unni. Hann lýsti vel eyði-
leggingarmætti hennar;
hvernig háir vextir laða
til sín rokgjarnt alþjóð-
legt fjármagn í leit að
bestu skammt íma -
ávöxtun sem hverfur
síðan skyndilega þeg-
ar betri kjör bjóðast
annars staðar og skilja
eftir samfélög í rústum
– ekki bara fjárhags-
legum rústum (f lest
jafna sig efnahagslega
á tveimur til f jórum
árum) heldur í póli-
tískum rústum. Það er
eins og þessi samfélög
eigi í miklum erfiðleik-
um með að skilja hvað
henti þau.
Flassbeck er Þjóð-
ver ji. Í Þýskalandi
eru lágir vextir. Til
Þýskalands kemur
Arnór
Sighvats-
son
var haldið frá ákvörð­
unum þegar hann
var aðalhagfræð­
ingur Seðlabankans
á tímum Davíðs sem
bankastjóra. Arnór er
nú aðstoðarbanka­
stjóri. Það má velta
því fyrir sér hvort var
skaðlegra, stjórn­
unar stíll Davíðs eða
stefnan sem Arnór
vildi verja. Nýlegar
yfirlýsingar hans
um áhuga erlendra
markaða á krónunni
benda til að hann hafi
ekkert lært.
Helgin 19.­21. nóvember 2010