Læknablaðið - 15.01.1996, Side 18

6
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82: 6-7
Ritstjórnargrein
Smitsjúkdómar og sýkingavandamál
Hvað er á döfinni?
Hvers er að vænta?
Allmörg læknatímarit hafa ákveðið að helga
nokkur eintök á árinu 1996 sama viðfangsefni.
Það er við hæfi að sýkingar og sýkingavanda-
mál hafi orðið fyrir valinu til að hleypa þessu
samstarfi af stokkunum því að á síðustu árum
hefur öllum orðið ljóst að á þessu sviði eru
rnörg óleyst verkefni bæði gömul og ný.
Lyfjaónæmi sýkla er líklega það vandamál
sem vekur mestan ugg meðal lækna. Hérlendis
hefur mest verið fjallað um penicillín ónæma
pneumókokka. Rannsóknir Karls G. Kristins-
sonar og félaga hafa vakið heimsathygli. Ekki
sér fyrir endanlega lausn á þeim vanda en lík-
legt er þó að lykilinn sé að finna í skynsamlegri
notkun sýklalyfja. Það verður eitt af höfuðvið-
fangsefnum smitsjúkdómalækna og annarra
sem málið varða að stuðla að beinskeyttari
notkun sýklalyfja bæði innan jafnt sem utan
sjúkrahúsa. Enginn kann full skil á sambandi
sýklalyfjanotkunar og ónæmismyndunar en
öflug rannsóknarstarfsemi er forsenda fyrir því
að skynsamlegar hugmyndir breytist í viður-
kenndar staðreyndir. Takmarkið er árangurs-
rík meðferð með sem minnstum umhverfis-
spjöllum og auðvitað á viðráðanlegu verði.
Ætli nokkrum finnist verjandi að ausa í tonna-
tali sýklalyfjum í sjóinn til að vernda fiskseiði
gegn sýklum, þegar vitað er að að minnsta
kosti sum lyfjanna halda virkni sinni á sjávar-
botni í eitt til tvö hundruð ár? Þetta er þó verið
að gera allt í kringum okkur með alls óþekkt-
um afleiðingum. Iðrakeðjukokkar ónæmir
fyrir öllum viðurkenndum sýklalyfjum þar með
töldu vankómýcíni eru víða farnir að sjást,
einkum þar sem notkun vankómýcíns er mikil,
sama máli gegnir um virkni flúórókínólóna en
hún hefur þorrið ískyggilega í takt við ótæpi-
lega notkun. Þessum hrunadansi sýklalyfja-
veislunnar og afleiðingum hennar verður að
linna. Ekkert bendir til að tónskáld lyfjafram-
leiðenda lumi á nýjum og frumlegum sýkla-
lyfjalögum til að halda uppi fjörinu í dansinum
þeim.
Það verður að leggja aukna áherslu á for-
varnir, vinna að þróun á virkum bóluefnum
gegn fleiri sýkingarvöldum. Dæmi um glæsileg-
an árangur af bólusetningu er lýst í grein
Kristínar E. Jónsdóttur um bólusetningu gegn
Hemophilus influenzae af B stofni í þessu
blaði. íslenskir vísindamenn hafa lagt ýmislegt
til málanna varðandi bóluefnarannsóknir, má
þar nefna rannsóknir á bóluefnum fyrir Hepa-
titis A og N. meningitidis gr B að ógleymdum
grunnrannsóknum á bóluefni gegn pneumó-
kokkum sem vonandi nýtast ungbörnum.
Dusta þarf rykið af sóttvarnaraðgerðum. Ára-
tugagamlar aðferðir til að hindra útbreiðslu
ónæmra stofna sem hingað kunna að berast eru
læknum og hjúkrunarliði ekki lengur tamar en
eru í fullu gildi.
Sýklalyfjaónæmi er ekki aðeins bundið við
hefðbundar bakteríur. Allir vita af fjölónæm-
urn berklastofnum, sem mjög erfitt er að fást
við. Skynsemin segir manni að vænta megi
slíkra sýkinga hérlendis á næstu misserum.
Þótt veirur séu ekki taldar til vitsmunavera
hefur þeim tekist að bregðast við þessum fáu
lyfjum sem beitt hefur verið gegn þeim. Herp-
es simplex veiran sýnir ónæmi gegn acíklóvíri,
alnæmisveiran á tiltölulega auðvelt með að
mynda ónæmi gegn zídóvúdíni og líklega
skyldum lyfjum og fleiri dæmi mætti taka.
Candida stofnar hafa orðið ónæmir fyrir flúk-
ónazóli, sníkjudýr og skordýr sýna svipaða til-
burði.
Fyrstu 10 árum alnæmis á Islandi er lýst í
blaðinu. Sem betur fer hefur útbreiðslan orðið
hægari en svartsýnisspár bentu til. Blikur eru
þó á lofti. Útbreiðslan er nú mest meðal gagn-
kynhneigðra en svo virðist að einmitt þeir hafi
lítinn lærdóm dregið af útbreiðslu þessa vá-
gests meðal annarra hópa. HIV hefur nánast