Læknablaðið - 15.01.1996, Síða 54

40
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
(32 (15%)), húðnetjubólga (18 (8%)) og blóð-
sýking (14 (6%)). Sýna til ræktunar var aflað
fyrir meðferð í 77% tilvika. Lyf mest notuð í
meðferðarskyni voru annarrar kynslóðar cefa-
lósporín (61 sjúklingur (28%)), metrónídazól
(33 sjúklingar (15%)) og ampicillín (32 sjúk-
lingar (14%)). Lyf mest notuð í forvarnarskyni
voru cloxacillín (46 sjúklingar (43%)) og ann-
arrar kynslóðar cefalósporín (18 sjúklingar
(17%)). Meðferð 137 sjúklinga (45%) var talin
rétt, 121 sjúklings (40%) ábótavant og 44 sjúk-
linga (15%) beinlínis röng. Af sýklalyfjaávís-
unum á lyfjadeild voru 42% rangar eða þeim
ábótavant, en á skurðdeild 63%.
Ályktun: Á rannsóknartímabilinu fengu um
þriðjungur innlagðra sjúklinga sýklalyf, og í
um þriðjungi tilvika voru þau gefin í varnar-
skyni. Um 55% ávísana voru annað hvort
rangar eða þeim ábótavant. Ljóst er af niður-
stöðum rannsóknarinnar að bæta þarf verulega
notkun sýklalyfja og draga þannig úr myndun
ónæmra bakteríustofna, minnka tíðni auka-
verkana og lækka lyfjakostnað.
Inngangur
Notkun sýklalyfja er veruleg á íslandi og
hafa íslendingar stundum átt Norðurlandamet
í því efni. Kostnaður við sýklalyf á stó'rum
sjúkrahúsum hérlendis nemur um 20-25% af
heildarlyfjakostnaði þeirra (1). Beggja vegna
Atlantshafsins hafa á umliðnum áratugum
verið gerðar kannanir á réttmæti sýklalyfja-
notkunar og -ávísana. Hafa þær leitt í ljós að
notkun er verulega ábótavant og telst hún ein-
ungis rétt í um 30-60% tilfella (2). Slík athug-
un hefur ekki verið gerð á Islandi og því litlar
upplýsingar fyrir hendi um gang mála hérlend-
is. Fátt bendir hins vegar til að við stöndum
okkur betur en nágrannaþjóðir okkar. Veruleg
þörf er á slíkum upplýsingum þar sem afleið-
ingar mis- og ofnotkunar sýklalyfja, kostnað-
ur, aukaverkanir og vaxandi ónæmismyndun
er að verða verulegt vandamál hér á landi sem
annars staðar (3).
Tilgangur rannsóknarinnar var því að kanna
á framsýnan hátt sýklalyfjaávísanir á nokkrum
deildum Landspítala á tveimur fjögurra vikna
tímabilum.
Aðferðir
Sýklalyfjaávísanir voru kannaðar á alls 12
deildum Landspítalans. Þar af voru fimm lyf-
lækningadeildir, meltingar- og smitsjúkdóma-
deild, blóðsjúkdómadeild, krabbameinslækn-
ingadeild, hjartalækningadeild, nýrna- og gigt-
lækningadeild; fimm skurðlækningadeildir
hjarta- og lungnaskurðdeild, æða- og melting-
arfæraskurðdeild, lýtalækningadeild, þvag-
færa- og almenn skurðdeild, bæklunarskurð-
deild og tvær kvenlækningadeildir, kvenlækn-
ingadeild og krabbameinslækningadeild
kvenna.
Sýklalyfjaávísanir þessara deilda voru kann-
aðar um tvö fjögurra vikna skeið, það fyrra frá
28. mars 1994 til 2. maí 1994, og það síðara frá
26. júlí 1994 til 24. ágúst 1994.
Upplýsingum var safnað þannig að einn höf-
unda (AÞG) fór daglega yfir sjúkraskrár út-
skrifaðra sjúklinga deildanna allt rannsóknar-
tímabilið. Stuðst var við lista sem sjúklinga-
bókhald Landspítalans prentaði á degi
hverjum yfir sjúklinga vistaða á hverri deild.
Upplýsingar um þá sjúklinga er fengið höfðu
sýklalyf voru skráðar án persónueinkenna, á
þar til gert rannsóknarblað. Skráð var meðal
annars; aldur, kyn, deild, sjúkdómsgreining,
grunnsjúkdómur/-ar, sýklalyfjaofnæmi, skurð-
aðgerðir, núverandi sýking, klínísk einkenni
og vísbendingar um sýkingu, hvort ræktunar-
sýna hafi verið aflað fyrir meðferð, niðurstöð-
ur ræktana og næmisprófa, helstu niðurstöður
blóð- (talning hvítra blóðkorna, hemóglóbín,
blóðflögur, kreatínín, ASAT, alkalískur fos-
fatasi, bílírúbín), þvag- og myndgreiningar-
rannsókna, hvort sýklalyf voru gefin í með-
ferðar- eða forvarnarskyni, val sýklalyfs,
skammtur, meðferðarlengd, lyfjabreytingar,
aukaverkanir og hvort eftirlit með tilliti til
aukaverkana hafi verið viðhaft. Einungis voru
skoðuð sýklalyf gefin um munn, í æð eða
vöðva, en ekki lyf gefin staðbundið.
Upplýsingarnar voru síðan færðar á tölvu-
forrit (Filemaker Pro 2.0, Claris Corporation).
Á grundvelli þessara upplýsinga mátu síðan
tveir höfunda (KGK og SG), réttmæti sýkla-
lyfjagjafa sjúklinganna samkvæmt neðan-
greindum skilmerkjum Kunins og samstarfs-
manna, lítillega breyttum (4) (tafla I).
Notkun sýklalyfja taldist rétt ef KGK og SG
töldu að sýklalyfja hefði verið þörf og sammála
þeirri meðferð sem beitt var. Notkun taldist
hins vegar vera ábótavant ef þeir voru ósam-
mála því sýklalyfi sem valið var (og þannig
ósammála meðferðinni), þó að þeir væru sam-
þykkir því að sýklalyfja hefði verið þörf. Notk-
un taldist einnig vera ábótavant ef sýklalyfin