Læknablaðið - 15.01.1996, Blaðsíða 72

54
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
fellum (42%). Aðrar orsakir voru kóagúlasa
neikvæðir stafýlókokkar í 17 tilfellum (21%),
Gram-neikvæðir stafir í þremur tilfellum
(4%), sveppir í einu tilfelli og blönduð sýking í
þremur tilfellum. í 12 lífhimnubólgukastanna
(14%) ræktuðust engir sýklar. Innlögn á
sjúkrahús var talin ráðleg í 74% tilvikanna.
Einn sjúklinganna lést af völdum lífhimnu-
bólgu.
Kannanir hafa sýnt mjög mismunandi sýk-
ingartíðni (0,23-6,3 sýkingar á ári), en algeng-
ast er að hún sé á bilinu 0,8-1,2 sýkingar á ári.
Athyglisvert er að algengasti sýkingarvaldur-
inn var S. aureus, gagnstætt því sem víðast hvar
þekkist, þar sem kóagúlasa neikvæðir stafýló-
kokkar eru langalgengastir. S. aureus veldur
gjarnan sýkingum meðfram kviðskilunarleggj-
um (tunnel infections) sem erfitt er að uppræta
án þess að fjarlægja legginn. Athugunin sem
hér er greint frá sýnir að tíðni lífhimnubólgu
hér er í hærra meðallagi og athuga þarf hvort
breyta þurfi umönnun sjúklinga á sívirkri kvið-
skilun.
Inngangur
Kviðskilun (peritoneal dialysis) hefur verið
þekkt sem meðferð við nýrnabilun í yfir 60 ár
(1). Aðferðin byggist á því að nota lífhimnuna
til að skilja úrgangsefni úr blóði og draga vökva
af sjúklingum. Plastleggur er lagður inn um
kviðvegginn og kviðskilunarvökva er rennt inn
í kviðarholið. Urgangsefnin færast undan
remmuhalla (concentration gradient) úr há-
ræðum lífhimnunnar út í vökvann og með mis-
munandi osmólstyrk lausna má stjórna flæði
vökva um lífhimnuna. Eftir ákveðinn tíma er
kviðurinn tæmdur og sama meðferð endurtek-
in.
Sívirk kviðskilun utan sjúkrahúss (contin-
uous ambulatory peritoneal dialysis, CAPD)
kom fram 1976 (2,3). Við þessa meðferð skipta
sjúklingar um vökva fjórum sinnum á sólar-
hring, venjulega tvo lítra í hvert sinn og hafa
vökva inni yfir nótt. Aðferðin hefur átt vax-
andi fylgi að fagna (4) og kemur margt til.
Þyngst vegur að sjúklingar losna alveg við vél-
ar, geta að mestu leyti stjórnað meðferðinni
sjálfir og oft leyft sér aukið frjálsræði í matar-
æði. Einnig er um sívirka meðferð að ræða og
því jafnari stjórnun á blóðþrýstingi, vökva-,
salt- og sýru/basa jafnvægi (3,4).
Prátt fyrir framfarir á undanförnum árum á
tæknilegum hliðum hefur meðferðin margvís-
leg vandamál í för með sér (4,5). Lífhimnu-
bólga (peritonitis) er tíðasti fylgikvillinn því
með leggnum opnast leið fyrir sýkla inn um
kviðvegginn, sé fyllstu varúðar ekki gætt. Þótt
oftast séu sýkingar þessar vægar geta þær verið
mjög alvarlegar og jafnvel leitt til dauða. Líf-
himnubólga er algengasta orsök þess að hætta
þurfi við kviðskilun (6). Af öðrum vandamál-
um má nefna sýkingar í legggöngum (tunnel
infection) og útgangsopi á kvið (exit site),
vandamál með legginn sjálfan svo sem lokun
vegna bögglunar og stíflur; leka og bjúg á kvið
og í klofi; kviðslit og samvexti. Þá geta endur-
teknar sýkingar og/eða erting af völdum efna
(acetat, sótthreinsunarefni, lyf) valdið starf- og
vefrænum breytingum á lífhimnunni (7).
Breytingar á efnaskiptum og prótíntap geta
einnig verið til mikilla vandræða (4).
Hér á landi hófst sívirk kviðskilun á vegum
blóðskilunardeildar Landspítalans í apríl 1985.
Á hverjum tíma hafa allt að 60% skilunarsjúk-
linga hér verið á þessari meðferð og er þáð
hærra hlutfall en í Evrópu þar sem um 10%
sjúklinganna eru á meðferðinni (6), í Banda-
ríkjunum 17% (4) og í Ástralíu 30% (1).
Ástæðan kann að vera sú að færri eru útilokað-
ir frá þessari meðferð hér, þar sem ýmsir eiga
erfitt með að komast í blóðskilun vegna bú-
setu. Hlutfallið er nokkuð breytilegt á milli ára
(mynd). Einstakar nýrnadeildir hafa þó allt að
50% sjúklinga sinna á CAPD meðferð (8). Til-
gangur þessarar rannsóknar var að kanna tíðni
og orsakir lífhimnubólgu hjá sjúklingum á
kviðskilun hér á landi.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturvirk og náði yfir fimm
ára tímabil (12. apríl 1985 til 12. aprfl 1990).
Allir sjúklingar sem fengu CAPD meðferð á
þessu tímabili voru athugaðir. Athugunin
byggðist á skoðun sjúkraskýrslna sjúklinganna
á blóðskilunar- og lyflækningadeild Landspít-
alans. Til að tryggja að allar lífhimnubólgur
tengdar kviðskilun fyndust voru niðurstöður
allra ræktana á kviðskilunarvökva á sýkla-
fræðideild Landspítalans skoðaðar og skráðar.
Einn sjúklingur, sem kom frá Bandaríkjunum í
desember 1984 og var á þessari meðferð undir
eftirliti á Landakotsspítala, er einnig tekinn
með í rannsóknina. Við útreikning á tímalengd
kviðskilunar er miðað við tímann frá því leggur
er lagður uns hann er fjarlægður eða tímabili
lýkur.