Læknablaðið - 15.11.1998, Blaðsíða 25

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
841
ingum við útfyllingu listans voru gerðar í þess-
ari könnun til að gera öllum foreldrum kleift að
svara hverri spurningu án tillits til aldurs bams-
ins (1).
Ovœrðarkvarðinn: Oværð ungbarna var
metin með níu atriða nafnkvarða fyrir hegðun-
arvandkvæði ungbarna. Kvarðinn var þróaður á
grundvelli lýsingar íslenskra mæðra á því sem
þeim fannst erfitt í fari ungbams (N=225) (35).
Flokkarnir lýsa gróflega þremur þáttum: svefn-
vandamálum, gráti/væli og erfiðleikum við að
matast og melta. Kvarðinn uppfyllir kröfu um
tæmandi en ekki sértæka lýsingu óværðar, þar
sem ýmis vandamál gátu verið samtengd. Svar-
endur gátu krossað við einn eða fleiri flokka til
að lýsa erfiðu ungbarni. Fjöldi svara var lagður
saman og vísaði til magns erfiðleika hjá ung-
barni að mati foreldra. Hæsta gildi var 9 og það
lægsta 0(1).
Lýðbreytur: Eftirfarandi lýðbreytur voru
kannaðar hjá mæðrum: aldur, fjöldi bama, hjú-
skaparstaða, menntun, fæðingarleið og búseta.
Hjá ungbörnum var aldur og fæðingarþyngd
könnuð. Eðlileg fæðing var skilgreind sem
fæðing um leggöng án tillits til hvort fæðing
byrjaði sjálfkrafa eða var framkölluð. Menntun
var skilgreind sem grannskólamenntun (pri-
mary level, það er grunnskólapróf eða minna
og gagnfræða- eða landspróf), framhaldsskóla-
menntun (secondary level, það er sérskólapróf
og stúdentspróf) og háskólamenntun (tertiary
level).
Tölfrœði: Greining gagna byggði á lýsandi
tölfræði, það er að segja hlutföllum, tíðni, með-
altölum, staðalfrávikum og spönnun. Tíðni-
dreifingu foreldrastreitu var lýst sem hundraðs-
tölu. Til að athuga hvort marktækur munur
væri milli hópa kvenna eftir þunglyndisstuðli
(hátt >12; lágt<ll) með tilliti til flokkabreytna
var notað kí-kvaðratspróf. Samanburður á ein-
kennum þeirra sem svöruðu og svöruðu ekki í
könnuninni var gerður með ópöruðu t-prófi.
Fervikagreiningu (analysis of variance,
ANOVA) var ætlað að kanna samvirkni breytna.
Fylgnipróf Pearsons var notað til að kanna
samband ýmissa breytna, ásamt fylgni milli
mælitækja. Innra samræmi kvarðanna þriggja
(einsleitni) var prófað með Chronbachs alpha
(a) og helmingsprófi (split-half).
Niðurstöður
Meðal kvenna í heildarúrtakinu (N=1058)
varð brottfall vegna búferlaflutninga og ólæsis
á íslensku. Einstæðum feðrum í úrtaksramma
var sleppt (N=2) og tæp 5% endursendu spurn-
ingalistann og tóku fram að þau vildu ekki taka
þátt í könnuninni. Aðrir svöruð alls ekki. End-
anlegt úrtak varð 734 konur og aðlagað svar-
hlutfall 70%.
Samanburður með tilliti til aldurs og búsetu
var gerður milli úrtaks og þýðis, þýðis og svar-
enda í úrtaki, svarenda og þeirra sem svöruðu
ekki en voru í heildarúrtakinu. Samanburður á
heildarúrtakinu (N=1058) við þýðið (N=4591)
sýndi sama meðalaldur mæðra (28,04 og 28,05
ár) og jafna dreifingu eftir búsetu. Meðalaldur
þýðis og þeirra sem svöruðu var svipaður
(28,04 og 28,3 ár) og búsetudreifing einnig.
Samanburður á milli svarenda og þeirra sem
svöruðu ekki sýndi mun á aldri, þar sem svar-
endur reyndust marktækt eldri (meðaltal 28,3
ár; staðalfrávik 5,6) en þær sem svöruðu ekki
(meðaltal 27,5 ár; staðalfrávik 6,1) (p<0,03).
Svarhlutfall mæðra undir tvítugu var aðeins
49%, sem var lægra en í öðrum aldurshópum,
þar sem það var 63% eða hærra. Svarhlutfall
var hærra í öllum kjördæmum landsins eða
76,2-85,7%, heldur en á höfuðborgarsvæðinu
(64%) og var munurinn marktækur (p<0,02,
x2). Á öllum þéttbýlisstöðum var svarhlutfallið
lægra en í strjálbýli eða 63,7-70%. Engin sam-
virkni var á milli aldurs og búsetu [F(27,194)=
0,93; p=0,5]. Yngri mæður á öllu landinu voru
því ólíklegri til að svara en þær eldri. Úrtaks-
einkennum er lýst í töflum I og II.
Meðaltal þunglyndiseinkenna var 6,5 (stað-
alfrávik 4,8), foreldrastreitu 64 (staðalfrávik
15,7) og óværðar 1,7 (staðalfrávik 1,7).
Af 734 konum sem svöruðu greindust 14%
með tíð þunglyndiseinkenni (EPDS >12) og
23% með foreldrastreitu 75 stig eða meira
(efsti fjórðungur hundraðstölu). Tólf prósent
kvenna með gildið 12 eða hærra eftir Edinborg-
arkvarðanum upplifðu jafnframt mikla for-
eldrastreitu. Tíðni eins eða tveggja óværðar-
þátta var 46,5% (N=342) og tíðni þriggja og
fleiri þátta var 25% (N= 183). Að mati mæðra
voru 28,5% (N=209) bama laus við óværð en
fjórðungur mæðra (25,7%; N=189) taldi sig
hafa áhyggjur af heilsufari barns.
Marktækur munur var á milli hópa kvenna
eftir þunglyndisstuðli með tilliti til óværðar (x22
= 27,32; p<0,0001) og einnig eftir áhyggjum
mæðra af heilsufari barna (x2i = 41,87;
p<0,0001). Marktækniprófanir á þunglyndis-
einkennum með tilliti til lýðeinkenna sýndu