Læknablaðið - 15.11.1998, Síða 51

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
865
segið þið að af því fé sem var-
ið er til forvarna sé lang-
stærstum hluta varið til for-
varna gegn vímuefna- og
áfengisnotkun. Þyrfti ekki að
efla almennar forvarnir gegn
geðsjúkdómum hjá börnum
og unglingum?
„Það sýnir sig að þeir ung-
lingar sem byrja að neyta
vímuefna mjög ungir hafa
flestir átt við aðra geðsjúk-
dóma að stríða. Vímuefna-
vandinn fellur ekki af himnum
ofan. En þeim vandamálum
hefur ekki verið sinnt nægi-
lega vel. Það er okkar skoðun
að ef þau væru tekin fastari
tökum í skólakerfinu, al-
mennri heilsugæslu og sér-
fræðiþjónustunni væri hægt
að koma við árangursríkum
forvörnum."
- Afengis- og vímuefna-
vandinn kemur töluvert við
sögu í skýrslunni. Því er
stundum haldið fram að á því
sviði komi glöggt í ljós hversu
vel Islendingum lætur að
vinna í skorpum því þar sé
þjónustan jafnvel orðin meiri
og betri en á inörgum öðrum
sviðum geðlækninga, ekki síst
í ljósi þess að við drekkum
minna af áfengi en flestar aðr-
ar þjóðir. Er þetta rétt?
„Það er rétt að við drekkum
minna en margar aðrar þjóðir,
en af hefð drekkum við öðru-
vísi, meira í skorpum. Lang-
varandi sjúkdómar af völdum
áfengisneyslu á borð við
skorpulifur eru sjaldgæfir hér.
I skýrslunni er mikið af tölum
um það hversu miklu við verj-
um til áfengismeðferðar og
þar kemur í ljós að hlutfalls-
lega er það ekki mikið. Alls er
varið til þessara mála um 750
milljónum króna sem er innan
við 9% af þeim hagnaði sem
ríkið hefur af áfengissölu.
Við vissum ekki þegar við
hófum starfið hversu miklum
fjármunum er varið til áfeng-
ismeðferðar og menn hafa oft
verið að tala um þennan mála-
flokk án þess að vita það. Við
ákváðum því að taka saman
upplýsingar um þau meðferð-
arúrræði sem til eru og hvað
þau kostuðu. I krafti þessarar
áfengismeðferðar höfum við
nánast útrýmt heimilislausum
og tekið þokkalega á þeim fé-
lagslega vanda sem fylgir
áfengisneyslunni. En við
gleymum því oft að þetta er
mjög stór vandi og við í
starfshópnum leggjum áherslu
á að þegar menn eru að ræða
aðgerðir og úrbætur í þessum
málum taki þeir mið af þeim
tölulegu staðreyndum sem
þarna liggja fyrir.
Við bendum líka á að stór
hluti, 70-75%, þeirra sem eiga
við áfengisvanda að stríða
glímir einnig við aðra geð-
sjúkdóma, oft þunglyndi eða
kvíða, þannig að þar eru tveir
sjúkdómar í gangi samtímis.“
Geðsjúkir fá þriðjung
örorkubóta
- Hvernig koma íslending-
ar út úr samanburði við aðrar
þjóðir hvað geðsjúkdóma og
viðbrögð við þeim áhrærir?
„Skýrslan tekur nú ekki
beinlínis á því en mér sýnist
við koma bærilega út úr þeim
samanburði. Flestum þáttum
þessara mála sinnum við
nokkuð vel. Geðdeildirnar
þrjár í Reykjavík og á Akur-
eyri eru allar hluti af almenn-
um sjúkrahúsum og við höf-
um lagt sérstaka áherslu á það
að svo sé en að ekki skuli reist
sérstök geðsjúkrahús. Það er
mikilvægt bæði fyrir geðsjúka
og almenna læknisþjónustu.
Við vissum að þessi mála-
flokkur er mjög umfangsmik-
ill og tölurnar sanna það. Um
það bil þriðjungur þeirra sem
eru á fullum örorkubótum eru
það vegna geðsjúkdóma og
geðsjúkir fá um 35% af öllum
örorkubótum sem greiddar eru
í landinu. Þetta sýnir hversu
stór vandinn er.
Það leiðir okkar að öðru
forgangsmáli sem við nefnum
en það eru málefni fullorðinna
langveikra geðsjúklinga. Sá
hópur þarf oft að sækja aðstoð
til margra ráðuneyta - Heil-
brigðis- og tryggingamála-
ráðuneytis, Félagsmálaráðu-
neytis, Menntamálaráðuneytis
og jafnvel fleiri ráðuneyta - og
samhæfing á milli þeirra er því
miður ekki alltaf sem skyldi.
Þessi hópur á erfitt með að fóta
sig í flóknu kerfi og á einum
stað í skýrslunni segir að þegar
einstaklingur hafi fundið út
hvemig hann á að fá hjálp þá
þurfi hann ekki lengur á henni
að halda. Þama er verið að
veita mikla aðstoð en hún
kæmi að meira gagni ef hún
væri samhæfð og við leggjum
til að skipaður verði starfshóp-
ur úr öllum ráðuneytum til að
sinna þessum málum.“
Fordómar á undanhaldi
- Hefur ekki orðið breyting
á geðsjúkdómamynstrinu?
„Jú, að vissu leyti. Við
bendum á að ýmsir þyngri
geðsjúkdómar á borð við geð-
klofa hafa staðið í stað eða
jafnvel dregið úr tíðni þeirra á
meðan aðrir hafa orðið al-
gengari, svo sem kvíði, vímu-
efnaneysla og áfengisfíkn
kvenna hefur aukist sérlega
mikið. En fólk fær oft þessa
þyngri sjúkdóma á unga aldri
og þeir stytta oft ekki líf þess-
ara sjúklinga sem eru því
veikir áratugum saman. Á
hinn bóginn hefur meðferð
þeirra breyst og batnað og á
því sviði höfum við fylgst vel