Læknablaðið : fylgirit - 01.05.1982, Blaðsíða 10

8
Bjarni Þjóðleifsson, Friðrik Guðmundsson, Þorvaldur Veigar Guðmundsson
GILDITSH MÆLINGAIBLÖÐIVIÐ MAT Á SKJALD
KIRTILSSTARFSEMI
INNGANGUR
íslenskt mataræði er um margt sérstakt,
en eitt mjög áhugavert sérkenni fæðisins er
hið mikla joðinnihald þess. Þetta stafar af
mikilli neyslu sjávarafurða, sem allar eru
joðríkar, en hér á landi getur mjólk einnig
verið joðrík ef kýrnar hafa verið aldar á
fiskimjöli.1 Joðneysla Islendinga hefur verið
áætluð 300—500 pg á sólarhring,10 en ráðlögð
dagleg joðneysla er 100 ng og talið er að
flestar vestrænar þjóðir fái um 100—150 |xg i
fæðinu daglega.
Þessi sérstaða Islendinga 'hefur orðið til-
efni margskonar skjaldkirtilsrannsókna. Júl-
íus Sigurjónsson7 sýndi fram á að skjald-
kirtill I heilbrigðum Islendingum vegur að-
eins 12—15 gr. og er sá minnsti sem þekkist
hjá nokkrum þjóðflokki, en Japanir hafa
skjaldkirtil af svipaðri stærð. Aðrar rann-
sóknir hafa beinst að joðefnaskiptum1 og
skjaldkirtilsstarfsemi hjá heilbrigðum,4
hegðun skjaldkirtils hjá vanfærum konum,2
tíðni Graves sjúkdóms8 og svörun hans við
meðferð.8 9
Uppúr 1970 komu fram nýjar aðferðir
(radioimmunuassay), sem gerðu mögulegt
að mæla Thyroid Stimulating Hormone
(TSH) í blóði. Var þá leitað eftir samvinnu
við prófessor Reginald Hall í Newcastle
Royal Infirmary um mælingar á TSH. Blóð-
sýni úr stórum hóp skjaldkirtilssjúklinga og
kontrólhóp voru þá þegar til í djúpfrysti.
Þessara sýna hafði verið aflað árið 1968 við
skoðun á sjúklingum með Graves sjúkdóm.
Niðurstöður TSH mælinganna hafa þó ekki
verið gefnar út að fullu fyrr en í þessari
grein.
Árið 1971 fannst og var framleitt svokall-
að Thyroid Release Hormone (TRH), sem
gerði mögulegt enn nákvæmara mat á
stjórnun heiladinguls á skjaldkirtli. Árið
Frá lyflæknisdeild Landspítalans og rannsókna-
deild Landspítalans í meinefnafræði,
1972 tókst að fá þetta efni til Islands og var
þá hluti af hópnum, sem skoðaður var 1968
kallaður til endurmats og jafnframt var
TRH próf gert á samanburðarhóp. Niður-
stöður þessara rannsókna eru birtar í þess-
ari grein og gefa þær vísbendingar um gildi
TSH mælinga á blóði og TRH prófs við mat
á skjaldkirtilsstarfsemi hjá Islendingum.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Á tímabilinu april-júní 1968 voru skoðaðir
á Landspitalanum 142 sjúklingar, sem höfðu
fengið greininguna Graves sjúkdómur og
undirgengist skjaldkirtilsskurð. Ári seinna
voru síðan skoðaðir 44 sjúklingar með sama
sjúkdóm, sem fengið höfðu geislajoðmeðferð.
Skjaldkirtilshagur þessara sjúklinga var
metinn með klíniskri skoðun, hjartalínuriti,
reflexlínuriti, mælingu á proteinbundnu joði,
kolesteroli og einnig var mæld joðupptaka
skjaldkirtils. I nokkrum tilfellum var skjald-
kirtilshagur metinn endanlega með lækn-
ingatilraun. Gerð hefur verið grein fyrir
þessum aðferðum annarsstaðar.0 Ennfremur
var mælt Anti-Cytoplasmic-Antibody ACA
og Anti-Gastric-Antibody AGA.
Samanburðarhópur var fenginn hjá Rann-
sóknastöð Hjartaverndar og var hann valinn
þannig að sama aldurs- og kyndreifing var
og hjá skurðhópnum. Aðeins voru teknir ein-
staklingar sem höfðu engin einkenni eða
sögu um skjaldkirtilssjúkdóm. Þar sem
skoðun Hjartaverndar náði ekki til yngstu
aldurshópanna, var blóðsýnum úr þessum
aldurshópum safnað meðal starfsfólks Land-
spítalans. I samanburðarhóp var mælt pró-
teinbundið joð (P.B.I.) og skjaldkirtils- og
magaslímhúðarmótefni. (ACA og AGA).
Blóðsýnin voru geymd í djúpfrysti (-^-18°C)
og send til Newcastle í sérstökum geymum
með CO., snjó. Alls reyndist nægjanlegt
sermi til TSH mælinga hjá 104 skurðsjúk-
lingum og 107 einstaklingum úr samanburð-
arhóp. I geislahóp voru 23 sýni mæld.