Læknablaðið : fylgirit - 01.05.1982, Blaðsíða 46

44
en aðeins 0.8% sjúklinga með smáfrumu-
krabbamein (oat cell). 1 skýrslu Steele og
Buell24 er annars vegar fjallað um horfur
þeirra sjúklinga, sem hafa verið skornir upp
vegna einkennalausra hnúta í lungum
(asymptomatic solitary nodule) og hins veg-
ar þá þætti, sem hafa áhrif á batahorfur,
svo sem stærð æxlis og vaxtarhraða. Af
einkennalausum hnútum reyndust 35.6% vera
illkynja og var um frumæxli (primer) að
ræða i 88.6% tilfella. Á lifi eftir 5 ár voru
45% (relative survival rates). Batahorfur
voru betri því yngri sem sjúklingar voru eða
35% lifðu í 5 ár af þeim sem voru innan
við 65 ára, en 22% hjá þeim sem voru komn-
ir yfir þann aldur. Þegar um hraðvaxandi
æxli var að ræða (tvöföldunartími 120 dagar
eða minna) lifðu 21% i 5 ár, en 39% ef æxlið
óx hægar (tvöföldunartími lengri en 120
dagar). Stysti tvöföldunartími æxlis i
þeirra skýrslu var 30 dagar, en sá lengsti 490
dagar, meðaltal 120 dagar.
Meyer2(i kemst einnig að þeirri niðurstöðu,
að það sé vaxtarhraði æxlanna sem skipti
sköpum, hvort sjúklingar læknast eða ekki,
en þó beri ekki að lita á hraðvaxandi æxli
sem alveg vonlaus. Siddon27 bendir á, að
vefjafræðileg flokkun sé oft erfið og ef
tveir sjúkdómafræðingar flokki ákveðinn
hóp æxla þá séu þeir ósammála í 25% til-
fellanna. 1 hans sjúklingahópi er hins vegar
ekki það mikill munur á batahorfum eftir
vefjaflokkum, að hann telji að vefjategund
æxlisins eigi að hafa áhrif á val sjúklinga i
aðgerð.
Alllöngu fyrir aldamót höfðu skurðlækn-
ar reynt að fjarlægja æxli vegna krabba-
meins, en oftast með lélegum árangri. Árið
1861 nam Pean (vitnað i af Ochsner28) burtu
æxli úr lunga með því að útbyrða (exteri-
orize) þann hluta lungans og brenna hann
síðan frá. Tímamót verða 1912, en þá fjar-
lægði breski skurðlæknirinn Davies20 lunga-
blað með æxli, á þann hátt að hnýta sérstak-
lega fyrir æðar og berkjugreinar og síðar
lagði Rienhoff3** áherslu á þá aðferð.
Á öðrum og þriðja áratugnum er lýst
mörgum misvel heppnuðum aðgerðum vegna
æxla í lungum.w 22 22 =>■» s.r, so 3r ss 39
1 skýrslu Sauerbruchs og O’Shaugnessy40
kemur fram, að fram til 1932 höfðu aðeins
35 sjúklingar með lungnakrabbamein lifað
af aðgerð og af þeim lifðu 7 i nokkur ár.
Fyrsta árangursrika aðgerðin þar se.n allt
lungað var fjarlægt vegna æxlis er talin að-
gerð Graham’s 1933.4t Hann undirbatt
lungnastilkinn í einu lagi og gerði rifjabrott-
nám að auki (Thoracoplastic). Sá sjúklingur
lifði í áratugi. Fyrst í stað eftir að aðgerðum
fjölgaði álitu skurðlæknar, að nauðsynlegt
væri að fjarlægja ávallt allt lungað og
hreinsa eitla úr miðmæti, ef einhver von ætti
að vera um bata42 43 44 45 og árið 1944 taldi
Rienhoff,33 40 að enginn sjúklingur með
lungnakrabbamein hefði læknast með minni
aðgerð. Upp úr miðjum sjötta áratugnum
fóru hins vegar að koma fram skýrslur, sem
sýndu eins góðan árangur eða betri við
lungnablaðsbrottnám (Lobectomia) og jafn-
vel minni aðgerðir41, 48 48 og eftir að þekking
manna jókst á sogæðabrautum og eitlum i
lungum og miðmæti''0 !’1 þá eru minni að-
gerðirnar ávallt gerðar þegar unnt er að
koma þeim við ásamt eitlabrottnámi. Hækk-
andi hundraðshluti minni aðgerðanna í flest-
um skýrslum siðustu árin sýnir, að sjúkdóm-
urinn er nú greindur fyrr en áður var. Þá
hafa birst skýrslur, þar sem lýst er sjúk-
lingum með lungnakrabbamein á byrjunar-
stigi (occult carcinoma). Samkvæmt skil-
greiningu sjást þau ekki á röntgenmyndum,
en finnast við leit að illkynja frumum í upp-
gangi. Er þá ýmist um að ræða sjúklinga,
sem hafa einkenni — oftast blóð í uppgangi
- eða eru einkennalausir og finnast við
fjöldaskoðun á áhættuhópum. Árangur að-
gerða við sjúkdómnum á þessu stigi er mjög
góður.R253Ef æxli vaxa það nálægtupptökum
lungnablaðsberkju eða í aðalberkju, að þau
nást ekki með venjulegu lungnablaðsbrott-
námi, þá er stundum kleift að ná þeim með
þvi að taka að auki hólk úr stofnberkjunni
eða aðalberkju (sleeve resection) og tengja
endana saman og skilja þannig eftir eitt eða
tvö lungnablöð i stað þess að fjarlægja allt
lungað.54 55 58 57 58 Nokkur hætta er þó á
þrengslismyndun á samtengingarstaðnum.
Ýmsir telja geislameðferð til bóta fyrir þess-
háttar aðgerðir, þar sem þær eru ekki eins
gagngerar og brottnám alls lungans væri, ef
æxlin eru stór.58 50 Stundum þarf einnig að
taka bút úr lungnaslagæðinni.57 Ekki var
talið unnt að minnka umfang aðgerða á
þennan hátt hjá neinum sjúklingi í minum
sjúklingahópi. Enginn sjúklingur hafði Pan-
coast’s syndrome af þeim sem gert var brott-