Læknablaðið : fylgirit - 01.05.1982, Blaðsíða 73

71
Atli Dagbjartsson, Kristján Baldvinsson
NOTKUN SONARRANNSÓKNA VIÐ GREININGU Á
VAXTARSEINKUN FÓSTURSIN UTERO
Samantekt fyrir árin 1978 og 1979 á Kvennadeild Landspítalans
Vannæring fósturs fyrir fæðingu er eitt
mesta vandamál sem við er að glíma í fæð-
ingarfræði. Vefir, einkum heili og miðtauga-
kerfi, sem eru í mótun, eru mjög viðkvæmir
fyrir næringarskorti. Sýnt hefur verið fram
á, að þroskatruflanir síðar á lífsleiðinni eru
algengari hjá börnum, sem fæðast vannærð.
12 Til þess að þola álag fæðingarinnar er
barnið búið orkuforða í formi glycogens.
Hjá vannærðu barni er þessi forði litill.
Barninu er því hætt við asfyxiu í fæðingu og
blóðsykurskorti eftir fæðinguna, en hvort
tveggja getur leitt til heilaskemmda.
The Scottish Perinatal Mortality Survey
1977 sýndi fram á, að 11% af perinatal
mortaliteti við einburameðgöngu tengdist
vaxtarseinkun in utero. Flest þessara dauðs-
falla urðu fyrir fæðingu og 45% þeirra urðu
eftir 36. viku meðgöngu. Álitið var að meiri
hluta þessara dauðsfalla mætti forða ef
vaxtarseinkunin væri greind í tæka tíð og
meðgöngu lokið áður en í óefni er komið.s
Með tilkomu sonarrannsóknartækni, sem
beitt er i meðgöngu hefur opnast möguleiki
á því á síðustu árum að meta stærð og
þroska fósturs og greina þannig vaxtar-
seinkun fóstursins á meðgöngutímanum.
Á undanförnum árum hefur þessari rann-
sóknartækni verið beitt hér á landi í vaxandi
mæli. Tilgangur þeirrar athugunar sem hér
er greint frá var að kanna, hvernig íslenskir
læknar hefðu notfært sér þessa rannsóknar-
tækni við greiningu á þeim vaxtarseinkuðu
börnum, sem fæddust á Landspítalanum á
árunum 1978 og 1979. Einnig er vakin athygli
á því, hvernig nota má þessa rannsóknar-
tækni til nákvæmrar greiningar á vaxtar-
seinkun in utero.
AÐFERÐ
Farið var yfir mæðraskrár allra kvenna,
Barnaspítali Hringsins, Landspítlanum,
Kvenndeild Landspítalans.
sem höfðu fætt á árunum 1978—1979 börn,
sem hlutu greininguna dysmaturitas.
Á þessum árum hlutu nýburar greininguna
dysmaturitas, ef fæðingarþyngd þeirra var
minni en svaraði tíunda fraktil (percentil)
á vaxtarlínuriti in utero, samanber mynd 1.
Við ákvörðun á getnaðaraldri fóstursins
var stuðst við sögu móðurinnar, skoðun
kvensjúkdómalæknis við mæðraeftirlit, son-
armælingar á biparietal diameter og þroska-
mat barnalæknis við fyrstu skoðun nýbur-
ans. Ef niðurstöðum bar ekki saman var
þroskamat barnalæknis látið ráða.
Mæðraskrár kvennanna voru athugaðar
sérstaklega með tilliti til greiningar á vaxt-
arseinkun hjá fóstrinu með sonarrannsókn-
um.
Til sonarrannsókna var notaður statiskur
sonar, diasonagraph NE 4102, Nuclear Enter-
prise Ltd., Edinborough, Scotland, sjá mynd
2.
Örbylgjutíðnin 2,5 mega Hertz er notuð
við sonarrannsóknir á fóstrum. Örbylgjurnar
eru framleiddar af ultrasonic transducer, það
er að segja raförfuðum piezokrystal, sem
hefir þann eiginleika að geta breytt hreyfi-
orku í raforku og öfugt. Með þvi að hleypa
rafstraumi á krystalinn, titrar hann og send-
ir frá sér örbylgjur. Ö'rbylgjur leiðast auð-
veldlega í gegnum vökva, en endurkastast
frá föstum hlutum.
Kostir sonars við fósturrannsóknir eru
fyrst og fremst þeir að um er að ræða hættu-
lausa, non-invasiva, rannsóknaraðferð. Þung-
að leg er sérlega hentugt til sonarskoðunar.
því að örbylgjur fara óhindrað gegnum leg-
vatnið, en endurkastast frá fósturhlutunum
og fylgjunni.
NIÐURSTÖÐUR
Árin 1978 og 1978 fæddust 4093 börn á
Kvennadeild Landspítalans. 75 þeirra hlutu
greininguna dysmaturitas. Af þessum 75
börnum með vaxtarseinkun in utero voru 42