Sagnir - 01.06.2003, Blaðsíða 30

ásamt öðrum þjóðum, en upp úr 1970 þjóðnýttu írakar
olíuiðnaðinn. Undir forystu Saddam Hussein, sem ekki
var enn orðinn forsætisráherra en var mikilvægur maður
innan Baath-flokksins, hófu Irakar að semja við ýmsar
þjóðir um að fjárfesta í olíuiðnaðinum og leituðu helst
til Frakka og Rússa. Eg tel að samband Bandaríkjanna og
Iraka hafi orðið enn mikilvægara 1979 eftir byltinguna í
Iran en Iranir og Bandaríkjamenn höfðu verið mjög nánir
samstarfsmenn. Bandaríkjamenn höfðu fjárfest mikið í Iran
og bæði veitt þeim efnahagsaðstoð og selt stjóm keisarans í
Iran vopn. Iran var mjög mikilvægt Bandaríkjunum til að
tryggja öryggi Persaflóans. hegar kom svo nýr tónn í Iran
í kjölfar byltingarinnar 1978-1979 og Ayatollah Khomeini
komst til valda, fóru Bandaríkjamenn að starfa nánar með
Irak og þar með Saddam Hussein. Þegar stríðið á milli Irans
og Iraks hófst 1980 studdu Bandaríkjamenn Iraka með
ýmsum hætti. Það var hernaðarleg ákvörðun því Iran var
nú orðið helsti óvinurinn. Þetta samband breyttist algerlega
árið 1990 þegar Irakar réðust inn í Kúveit."
Þú sagðir að viðhoifsbreytingar hefðu orðið i írak 1958 til
Vesturlandanna, hvað olli þvi nákvœmlega?
„Fyrir því em margar ástæður. Eg held þó að það sé fyrst
og ffemst vegna þess að sú stjóm sem byltingin í Irak
steypti af stóh, konungsdæmi Hashimíta, var álitin eins
konar leppstjórn Vesturlandanna því þeir höfðu átt gott
og náið samstarf við bæði Breta og Bandaríkjamenn.
Þeir sem komust svo til valda í Irak eftir byltinguna
vom margir hveijir meðlimir kommúnistaflokksins eða
sósíalískir að einhvegu leyti. Hluti af stjómarandstöðu
þeirra hafði einmitt byggst á því að Irakar væru orðnir of
nánir hinum vestrænu öflum. Fyrrum stjórnvöld hefðu
selt landið til Vesturlanda, sem væri ekki rétta stefnan
fyrir Irak. Irakar þyrftu nýja framtíðarsýn sem byggðist á
því að endurskipuleggja efnahaginn og utanríkisstefnuna á
sósíalískari forsendum."
Hvernig hefur samskiptum Sádi-Arabíu og Bandaríkjanna
verið háttað, og svo aftur samskiptum Sádi-Araba við
írak?
„Samskipti Sádi-Arabíu og Bandaríkjanna hafa verið
mjög náin og Bandaríkjamenn hafa fjárfest hvað mest í
olíulindum Sádi-Arabíu. Saman stofnuðu Bandaríkjamenn
og Sádi-Arabar fýrirtækið The American-Arabian Oil
Company, eða ARAMCO, sem hefur verið í forsvari
fyrir helstu fjárfestingar í Sádi-Arabíu. Mjög náin tengsl
hafa verið milli konungsfjölskyldunnar þar og ríkisstjórnar
Bandaríkjanna alveg frá því um 1940 og hafa þeir unnið
saman að því að þróa olíuiðnaðinn og sjá til þess að
svæðin við Persaflóann væm öragg. Þetta samband hefur
verið mjög umdeilt því eins og margir vita er ríkisstjóm
Sádi-Arabíu hvorki fijálslyndasta ríkisstjóm heimsins,
né lýðræðisleg og hún er strangtrúuð. Eg tel að það
hafi verulega tekið á samband Bandaríkjanna og Sádi-
Arabíu síðustu ár og þá sérstaklega eftir 11. september
þar sem að minnsta kosti 15 af flugræningjunum 19
vora frá Sádi-Arabíu. I dag er mjög öflug gagnrýni hér í
Bandaríkjunum á ríkisstjóm Sádi-Araba. Ein helsta ástæðan fýrir
því að nauðsynlegt þótti að fara inn í Irak, er til þess að koma
á nýrri stöðu á Persaflóasvæðinu svo að Bandaríkjamenn þurfi
ekki að reiða sig eins mikið á Sádi-Arabíu og þeir hafa gert.
Sádi-Arabar hafa hins vegar átt gott samstarf við Bandaríkin
og vora meðal annars mjög þakkládr eftir Persaflóastríðið 1990
og 1991 þegar Bandaríkin komu þeim til varnar. Þá óttuðust
Sádi-Arabar að Saddam Hussein ætlaði sér að ráðast næst inn í
Sádi-Arabíu eftir innrásina í Kúveit og buðu því Bandaríkjunum
að setja upp herstöðvar
í Sádi-Arabíu. Þetta
varð mjög umdeilt
og Osama bin Laden
hefur meðal annars
gagnrýnt það mjög að
erlendar herstöðvar
ótrúaðra manna séu
í landi spámannsins.
Sumir múslimar líta
svo á að þetta sé brot
gegn hugmyndafræði
Islam. Samskipti Sádi-
Arabíu og Iraks hafa
almennt séð verið
mjögdiplómatisk. Þeir
hafa átt í deilum um
ýmis landssvæði og á
tímabili var hlutlaust
land óskilgreint sem
tilheyrir nú Sádi-
Arabíu. Þessi tvö lönd
hafa verið helstu öflin við Persaflóann. Fram að innrás Iraka í
Kúveit, Htu Sádi-Arabar ekki á Irak sem sinn helsta óvin, heldur
ffemur á Iran eða Israel sem ógn við öryggi sitt. Það breyttist svo
árið 1990 við innrás Hussein í Kúveit.“
Meira um Persaflóastríðið, hvaða áhríf hafði það á samskipti
írans, íraks og Sádi-Arabíu, og almennt í nágrannaríkjum
íraks?
„Persaflóastríðið hafði þau áhrif á þessi ríki að þau settu Iran
svolítið til hliðar. Iran var ekki lengur talið helsta vandamál
Persaflóans heldur var það nú Irak. Margir arabar litu svo á
að Hussein hafi brotið eina af grandvallarreglum í samskiptum
arabaríkjanna, að ráðast gegn öðru arabaríki. Arabaríkin
studdu yfirleitt Irak gegn Iran, enda era Iranir upp til hópa
ekki arabar. Þegar Hussein réðst svo inn í Kúveit óttaðist fólk
hann mjög, þótt hann hafi haft sínar ástæður fýrir innrásinni.
Þetta stríð hefur valdið því að Irak er ekki lengur ráðandi ríki á
Persaflóasvæðinu. Irakar hafa ekki náð að byggja upp eigin her
og ekki framleitt oliu í því magni sem ætla mætti, meðal annars
vegna efnahagsþvingana. Ríkið hefúr því verið mjög veikt á
síðustu tólf áram og ekki náð að starfa eðlilega. Mörg önnur ríki
á þessu svæði hafa grætt mjög á þessu. I fýrsta lagi stafar þeim
ekki ógn af Irak og í öðra lagi hafa þau getað framleitt ohu í stað
Iraks. Það sem þessi ríki óttast nú er meðal annars að Irak styrki
sig í framtíðinni og geti þar með ógnað þeim bæði hemaðarlega
og efnahagslega. Síðan er auðvitað sú hugmynd uppi að koma
á lýðræði í Irak, en ef sú hugmynd nær fram að ganga mun það
28 SAGNIR