Sagnir - 01.06.2003, Qupperneq 86

í tengslum við Sagnanetið var unnin notendakönnun
í samvinnu við Comell háskólann. Hún var vel unnin og
er afskaplega ítarleg en gallinn við hana var aftur á móti hve
tiltölulega fair tóku þátt í henni.12 Einnig var gerð úttekt á
verkefninu á vegum Hagfræðistofnunar. Sú úttekt er ítarleg
og lítur vel út á pappír.
Segja má að Sagnanetið hafi tekist nokkuð vel miðað
við þau markmið sem lagt var upp með, að setja á netið mikið
magn mynda af handritttm, gera notendakönnun um gildi
þess að nota þennan vef og hagfræðiúttekt á kostnaði safna
og stofnana sem nota og eiga efnið. Það sem stendur eftir er
109 milljón króna netmyndabók sem ffæðimenn geta tæpast
notað og ennþá síður almenningur. Notkunarmöguleikar
em í algeru lágmarki. Þetta em fjárhagslega mikil mistök og
fræðilega séð er efnið svo til ónothæft. Mikil vinna var lögð
í notendakönnun og hagfræðiúttekt sem báðar fjalla um ekki
neitt, skila niðurstöðu sem segir ekki neitt, um ekki neitt.
Menntamálaráðuneytið svaraði ekki ítrekuðum
fýrirspumum mínum í sambandi við þetta efni og því miður
vantar þeirra sýn og stefiiu í þessum málum. Þó liggur
fýrir verkefnaáædun áranna 1999-2003 í bæklingi sem
heitir „Menntun og menning fýrir alla“. Undir kaflanum
„Háskólar, vísindi og rannsóknir" segir meðal annars: „Með
sameiningu rannsóknastofnana, markvissri stefhumörkun,
endurskoðuðum rekstri og skýrri verkaskiptingu er unnt að
nýta opinbert fjánnagn betur i þágu nýsköpunar og þekkingar.
Lækka ber kostnað við yfirstjóm rannsóknarstofnana og
úthlutun úr sjóðum svo að hærra hlutfall fjárveitinga renni
beint til rannsókna og þróunar."13 Sé tekið mið af þessari
stefnu ráðuneytisins fára peningar frekar í nýsköpun og
þróun heldur en í fræðilega vinnu og rannsóknir. Þannig
lendir fræðileg vinna að mestu leyti utan þess ramma sem
ráðuneytið setur sér. Ennffemur segir í verkefhaáætluninni:
„Mikilvægt er að leita allra leiða til að nýta styrkleika
einkaffamtaksins í þágu vísinda."14 Þetta kann að útskýra
af hvegu opinberar stofnanir eins og Landsbókasafnið og
Amastofnun fa síður viðbótarfjárveitingar í ffæðistörf en til
hönnunar á hugbúnaði, en sú vinna fer að stómm hluta ffam
hjá hugbúnaðarfýrirtækjum en ekki hjá stofnununum sjálfúm
þótt hún sé á þeirra vegum engu að síður.
♦ ♦ Niðurstöður ♦ ♦
Sagnffæðin og intemetið fara vel saman. Sagnffæðin og
skyldar ffæðigreinar geta lifað góðu lífi á netinu og gera víða.
Það er samt ekki sama hvemig hlutimir em settir fram og
hver tilgangurinn er með uppsetningu einstakra verkefna.
Það er engin lausn að demba öllu á netið sem hægt er að setja
þangað og láta magnið ráða í stað gæðanna. A inemetinu er mikið
af óvönduðu efni bæði hvað varðar vinnu og uppsetningu Þess
vegna verður að vanda til verka ekki síður en ef verið væri að gefa
út bók. Kostnaður við netvæðinguna er talsverður en til langs tíma
er hann hugsanlega mun lægri en ef efiiið væri gefið út á bók, hvort
tveggja kostnaður notenda og stofnana.
Ljóst er að forðast þarf að endurtaka þau mistök sem
gerð hafa verið og vonandi lærir fólk af þeim. Hugsanlegt er
að innanhússpólitík stjómenda stofnana og að lítt hugsaðar
skammtímastefhur stjómvalda hafi áhrif á verkefni sem
þessi. Slíkt er mjög óheppilegt. Nú er stefna ríkisstjómar og
menntamálaráðuneytisins að leggja áherslu á tölvur og forritun. Þar
áður snérist allt um kristnihátið og hluti tengda því. Hver stefnan
verður á morgun er erfitt að segja til um.
Til að ná árangri í þessum málum verður að horfá á
heildarmyndina ekki bara hvað ein stofhun er að hugsa eða gera.
Ekki má fara eftir duttlungum stjómmálamanna, heldur verður
að móta heildarstefnu með samráði safna, stofnana, tæknimanna,
ffæðimanna og ríkis og ráðuneyta. Stefnan verður að vera til langs
tíma, ekki bara út næsta kjörtímabil, heldur til 10 eða 20 ára í
senn. Það verður að samræma hugbúnaðarstaðal, svo öll verkefiii
geti tengst innbyrðis og við erlenda sambærilega gagnagranna.
Fjárveitingar þurfa að vera afmarkaðar fýrir hvert verkefni og
tryggðar í ákveðinn tíma. Einnig verða stofiianimar sjálfar að taka
ábyrgð á þeim verkefnum sem þær fara út í og fýlgja þeim eftir.
Miklu fæst áorkað sé viljinn fýrir hendi. Góð hugmynd væri að
setja á laggimar samstarfshóp ffæðimanna, fólks úr tölvugeiranum,
fhlltrúa stofnana og stjómvalda, til að móta stefnuna á öllum þremur
sviðunum, því fræðilega, fjárhagslega og því tæknilega.
Hugsa verður stórt í sambandi við heildarmyndina en
einstaka verkefni verða að vera smærri og afmarkaðri. Stefnan hér á
landi mjög ómarkviss og samráð milli stofnana vantar. Koma þarf á
fót heildarstefnu sem tekur á öllum málum varðandi ffæðimennsku
og tengslum hennar við netið.
♦ ♦ ♦
Tilvísanir
1 Björgvin Sigurðsson: „Sagnfræðin á hraðbraut veraldarvefiins“. Ný
Saga 13. (2001 [0]). Reykjavík, bls. 23-32.
2 Þjóðskjalasafn íslands: http://www.archives.is/
3 Þjóðminjasafn íslands: http://www.natmus.is/
4 Heimildir.is: http://www.heimildir.is/
5 Viðtal við Véstein Olason forstöðumann Stofnunar Ama Magnússonar,
19. mars 2002.
6 Stafrænt handritasafn Amastofnunar:
http://www.am.hi.is/skrift/test/valmynd.pl
7 Orn Hrafnkelsson: „Hvað er Vestnord?". Vefiíða Vestnord:
http://www.timarit.is/umverkefhi.php?lang= 1
8 Om Hrafnkelsson: „Hvað er Vestnord?".
9 Öm Hrafhkelsson: „Hvað er Vestnord?".
10 Tilgangur og markmið“. Vefiíða Sagnanetsins: http://sagnanet.is/
saganet/?MIval=/sgn_start_mark&language=icelandic
11 Vefsíða Sagnanetsins: http://www.sagnanet.is/
12 Notendakönnun Comell háskóla
http://sagnanet.is/Saganet_Usabihty.pdf
13 Menntun og menningfyrir alla. Verkefnaáœtlun 1999-2003.
http://bella.mrn.stjr.is/utgafur/menntast.pdf. 1999, bls. 18.
14 Menntun og menningfytir alla, bls. 18.
84 SAGNIR