Sagnir - 01.06.2003, Blaðsíða 50

♦ ♦♦♦♦♦♦
Jósef Gunnar Sigþórsson
♦ ♦♦♦♦♦♦
Jósef G. Sigþórsson
er fæddur árið 1964.
Hann útskrifaðist
með BA próf í
bókmenntafræði árið
1999. Hann stundar
nú nám í sagnfræði.
Módernisminn og nýraunsæið
Um menningartilraunir í bókmenntum og leiklist á sjöunda og
áttunda áratug 20. aldar
Strompleikurinn eftir Halldór Laxness var settur upp í Þjóðleikhúsinu árið 1961.
Þær róttæku samfélagshræringar sem áttu sér stað á Islandi á 7. og 8. áratug 20. aldar komu greinilega
fram i aukinni grósku og breytingum í islensku menningarlífi. Aukin tilraunastarfsemi átti sér stað bæði
i bókmenntum og leiklist, sem Itefur oft verið tengd hinni svokölluðu ‘68-kynslóð. En þau tengsl segja þó
ekki alla söguna. Það sem gerir þessar menningartilraunir sérstakar var að þær báru jafnframt með sér
nýja hugmyndastrauma í listum sem fest höfðu rœturfyrir nokkrum áratugum erlendis en höfðu átt erfitt
uppdráttar hér. Auðvitað er varasamt að stilla upp breytingum i bókmenntum og leiklist sem einliverjum
samfélagsspegli, enda eru listir hluti samfélagsins og standa í gagnvirku sambandi við aðra þætti þess.
Þó er hœgt að fullyrða að sú þjóðfélagsólga og gerjun sem í gangi var hjá ungu fólki á þessum tíma hafi
auðvcldað aðgengi nýrra Itugmynda að íslenskri menningu.
Eu hvernig á að skilja hugtakið menningartilraunir? Sú starfsemi setn þannig er skilgreind
hlýtur að fela í sér verulegfrávikfrá ríkjandi hefð, hvort sem hún verður síðar að stefnu eða nýrrí hefð eða
leysist upp án þess að skilja eftir sig áberandi slóð. Það er að sjálfsögðu vonlaust í stuttu máli að ná utan
um þær menningartilraunir sem fram fóru á þessutn áratugum en með vissri einföldun má segja að tveir
„viðburðir“ standi upp úr iþessutn eftttim: Annars vegar innreið tnódcmismans í islenska sagnagerð um
miðjatt 7. áratuginn og hitts vegar svokallað ttýrattttsœi á 8. áratugnum. Þessir ,,viðburðir“ hafa oft fyrst
ogfremst verið tengdir bókmenntum, en eiga sér einnig hliðstæðu í leiklistinni.
Óhætt er að segja að bæði tnóderttismitttt og nýraunsœið sétt á tnargatt hátt andborgaralegar
stefnur og þótt ólíkar séu á ytra borði þá virðast þær, hvor með sinum hætti,falla ágætlega satnatt við
þær menningarlegu liræríngar sem Itér voru i gangi. í eftirfarandi köflutn verða lielstu menningartilraunir
i bókmenntum og leiklist 7. og 8. áratugarins skoðaðar í samliengi við mótun og uppgang módernistna og
nýraunsæis á þessutn árutn.