Sagnir - 01.06.2003, Qupperneq 85

ÍSLENSK SAGNFRÆÐI Á INTERNETINU
standa sameiginlega að því verkefni sem hófst 1. júlí 1997
og lauk réttum fjórum árum síðar, þann 30 júní 2001.
Upphaflega sótti Landsbókasafnið um styrk til Mellon sjóðsins
árið 1995 til varðveislu á safnkosti sínum. Því var hafnað en
forsvarsmenn sjóðsins töldu áhugavert að styrkja verkefni
þar sem ný tækni væri notuð til að miðla sagnfræðilegu efni
til notenda um allan heim.10 Tilgangur Sagnanetsins er að
varðveita og gera aðgengilegar á internetinu um 400.000
blaðsíður af handritum og prentuðum heimildum. Einnig að
gera hagfræðikönnun um kostnað stofnana og safna sem eiga
efnið og notendakönnun um gildi þess að nota vefsíðuna.
Uppistaðan á Sagnanetinu er íslenskar fornbókmenntir.
Meðal annars er þar safn, talsverður hluti norrænnar goða-
fræði, biskupasagna, fornaldarsagna og riddarasagna. Þar eru
einnig handrit sem innihalda kvæði og rímur. Sagnanetið
er eina verkefnið af þeim sem hér eru rædd sem er tilbúið
til notkunar og búið að opna formlega. Hægt er að skoða
afraksturinn á slóðinni http://www.sagnanet.is/.
♦ ♦ Hvernig hefur tekist til? ♦ ♦
Forsendur hvers verkefnis segja til um notagildi þeirra og tilgang.
Tilgangur Vestnord blaðagrunnsins er tvíþættur. Að varðveita
frumgögn með ljósmyndun og gefa notendum kost á því að
prenta út nothæf gögn í stað frumgagna. Einnig að veita aðgengi
að þessum gögnum í samstarfi við fleiri söfn í öðrum löndum sem
hafa sama markmið. Gott aðgengi að myndum og textamerkingu
auðveldar fræðimönnum og stofnuninni að vinna sína vinnu. Það
virðist því hafa staðist þær forsendur sem lagt var upp með. Búið
er að opna vefinn http://www.timarit.is/ þótt hann sé ekki alveg
tilbúinn ennþá. Verkefnið hafði skýr tímamörk, stærstan hluta
fjármagnsins var búið að útvega fýrirffam í formi styrkja og með
almennum rekstri Þjóðdeildar. Skynsamlegt var að ganga inn
í Vestnord samstarfið vegna þess að tæknilegri grunnvinnu við
verkefhið var að mestu lokið. Þar af leiðandi þurfti ekki að eyða
miklum hluta peninganna sem fengust, til þess að kaupa, hanna
og forrita hugbúnað, þeirri vinnu var þegar lokið. Verkefnið var
afrnarkað við ákveðna tegund rita sem ná yfir skilgreint tímabil.
Verkið var því mun auðveldara viðureignar en getur staðið eitt
og sér.
MASTER-skráin er síður æduð almenningi en ffæði-
mönnum og Ámastofnun sjálffi. Það er mikilvægt verkefni og
löngu tímabært að uppfæra og gera eina fúllkomna og tæmandi
skrá yfir handritin í þessu höfúðvígi sagnffæðinnar hér á landi.
Framkvæmdin á því verki hefúr hins vegar verið mjög slök. Á
því bera bæði Ámastofúun og menntamálaráðuneytið ábyrgð.
Stofúunin hefúr ekki peninga til að vinna þetta verkefni innan
síns fjárlagaranuna. Ámastofúun gerði þar að auki þau mistök að
veija tíma og peningum í Ijósmyndagrunninn sem reyndist allt
of stórt og fjárffekt verkefúi til þess að hún réði við það, núðað
við fjárffamlög og það starfsumhverfi sem hún býr við. í upphafi
hefði mátt koma í veg fýrir þetta með því að kanna málið betur
í stað þess að æða út í verkefúi sem hvorki var vitað hvemig
myndi enda né hvað myndi kosta. Með endurskipulagningu og
breyttri forgangsröðun innan stofnunarinnar væri möguleiki að
klára Master-skrána fýrr og gera ljósmyndagrunninn nothæfan
síðar meir. Ljósmyndagrunnurinn hefúr ekki tekist vel. Það sem
situr eftir af því verkefiú er lítil sýning á netinu og gríðarleg vinna
hefúr farið fýrir lítið. Varðveislan er ekki fúllkomin vegna þess
hve upplausn myndanna er léleg á köflum. En sú staðreynd
að mikill hluti peninganna sem eytt var í þetta verkefni kom
með styrkjum frá Nord Info og Rannís segir langa sögu, því
þessar stofúanir styrkja aðallega tæknivinnu og forritun.
Það sem kannski er undarlegast í þessum málum, ekki
bara í sambandi við ljósmyndagrunninn heldur fleiri svipuð
verkefni, er sú staðreynd að stofnanir eins og Ámastofnun
og Landsbókasafn em að hanna eða láta hanna fýrir sig forrit,
staðla og gagnagrunna. Þeirra hlutverk og þekking liggur
ekki á því sviði. Það er mun ódýrara og fljótlegra að kaupa
forrit og gagnagrunna, sem em til og í notkun annarsstaðar.
3 ; ■ Htraufi Ini(»»i Ir
Vestnord vefúrinn. Hann er kominn á netið en ekki fullbúinn.
Þá lendir fólk ekki í því að hanna og nota staðla sem ekki
em samræmanlegir við aðra álíka, erlenda eða innlenda. Sem
betur fer virðist XML gagnalýsingarmáhð vera að festa sig í
sessi á þessu sviði. Það gæti vonandi hjálpað til síðar meir.
Þetta hefúr meðal annars orðið til þess að MASTER-skráin
tefst og verður líklega ekki fúllgerð fýrr en eftir 3-5 ár. Einnig
kemur til sú staðreynd að mjög erfitt er að fa styrki frá ríki og
stofúunum til þess að vinna verkið.
Markmið Sagnanetsins um aðgengi og varðveislu efiús11
sem sett vom í upphafi náðust ekki. Varðveisla á handritum
fór eins og í dæminu um ljósmyndagmnninn hér á undan,
fýrir ofan garð og neðan. Upplausn myndanna er svo léleg
að þær gagnast vart til notkunar eða varðveislu. Annað
markmiðið, að koma á fót heildstæðu safúi handrita gekk ekki
heldur eftir. Eftir að hafa skoðað Sagnanetið er niðurstaðan sú
að að fræðilegi þátturinn vék fýrir peningasjónamúðum, útliti
og tæknilegum atriðum. Sá staðall sem notaður var við gerð
verkefúisins er ekki samhæfanlegur öðmm skandinavískum
stöðlum og verkefúum. Allar þær kröfúr sem gerðar em
til svona verks til að bæði fræðimenn og almenningur geti
notað það vom hundsaðar. Svo virðist sem meginmarkmiðið
hafi verið að gera verkefúið verksins og peningana vegna.
Eftir að upphaflegar forsendur með verkinu bmstu við að
Mellon sjóðurinn hafnaði umsókninni, var búið til verkefúi
sem hentaði, til að nota peningana. Ef Landsbókasafú -
Háskólabókasafú hefði hafúað styrknum og sleppt verkefúinu,
hefðu sparast kringum 50 miUjónir króna innanlands hjá
þeim sem fjármögnðu þetta verkefúi, sem hefði mátt nota til
annars.
SAGNIR 83