Sagnir - 01.06.2003, Blaðsíða 70

afleysinga og menn voru ekki vissir þá hvort ástæða væri til
að ráða hana í meira en hálfs dags starf. I bytjun voru um
2.000 VISA greiðslukort í umferð en í desember árið 1983
varð sprenging.
„Það bjóst enginn við þeim miklu látum og
þeirri eftirspurn sem varð þegar fýrirtækið hóf
starfsemi...[þ]að var eins og fólk teldi sig ekki
geta haldið jól án þess að hafa VISA kortið.
Við lögðum dag og nótt við að afgreiða
umsóknir og gefa út kort og því starfi lauk
ekki fyrr en á Þorláksmessu. Það var varla að
maður áttaði sig á því að jólin væru að koma,
svo mikið var vinnuálagið.“13
Fjöldi kreditkorta á íslandi
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0 I
1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001
Heimild: Viðtal Margréc Kjartansdóttir, lögfræðingur Europay, 3.maí 2002.
Eurocard ■ VISA
m
rniff
♦ ♦ íslenski kreditkortamarkaðnrinn ♦ ♦
fullmótaður?
Næsta skref sem stigið var í útgáfu korta á Islandi steig
kortafyrirtækið Samkort föstudaginn 18. nóvember 1988.
Samkort var í eigu Sambands íslenskra samvinnufélaga
og samstarfsfélaga þess. Kortið var einungis ætlað
fyrir innlendan markað og var gert ráð fyrir því að
lánsviðskipti kaupfélaganna færðust að verulegu leyti yfir
á þetta nýja kort.14 I desember 1990 keyptu Kreditkort
hf. kortafyrirtækið Samkort hf. og voru fyrirtækin síðan
sameinuð undir nafni Kreditkorta hf.
Frá því að Samkort reyndi að koma inn á
kortamarkaðinn hafa ekki verið gerðar neinar árangursríkar
tilraunir til sjálfstæðrar kortaútgáfu. Alvarlegasta tilraunin
sem gerð hefur verið, var þegar fyrirtækið Kort hf. tók til
starfa í júní 1999. Þar tóku sig saman tuttugu fyrirtæki.15
Þau ætluðu sér að hefja útgáfu á smartkortum, sem eru
greiðslukort með örgjörva og eiga að leysa segulröndina af
hólmi. Stofhendur þessa nýja fyrirtækis töldu að markaður
væri fyrir meiri kortanoktun þrátt fyrir sterka stöðu VISA
og Europay.16 Ekkert hefur hins vegar bólað á kortunum.
I Morgunblaðinu þann 30. janúar 2001 kemur ffam að
samstarfsbanki Korta hf., hinn breski NatWest banki hafi
verið keyptur af Royal Bank of Scotland og áhugi nýrra
eigenda fyrir samstarfi reyndist ekki vera fyrir hendi.17
Erfitt er að geta sér til um ástæður þess að fleiri hafa
ekki séð sér fært að reyna við kreditkortamarkaðinn. Ein
ástæðan gæti verið sú að íslensku kortafyrirtækin eru í eigu
bankakerfisins og því með gríðarlega sterka stöðu. Til þess
að komast inn á kreditkortamarkaðinn þarf að hafa aðgang
að fjármagni og fjársterkum bakhjörlum efdæmið á að ganga
upp. Onnur ástæða gæti verið að gjaldskrá kortafyrirtækjanna
gagnvart kaupmönnum er vel samkeppnishæf við það sem
gengur í löndunum sem við berum okkur helst við. Þessi
staðreynd gæti gert nýjum keppinautum þeirra erfitt fyrir
þar sem alltaf þyrfti að borga einhver þjónustugjöld, veita
korthöfum þjónustu og þjónusta þá seljendur sem tækju á
móti kortum. Þar eru kortafyrirtækin sem fyrir eru búin
að byggja upp kerfi sem tæki nýtt fyrirtæki tíma að byggja
upp og bjóða sambærilegt verð og þjónustu. Þriðja ástæðan
fyrir því að samvinnuverkefni keppinauta af þessu tagi, eins
og til dæmis Fríkortin sem hafa ekki náð að festa sig í sessi,
er sú að íslenskur almenningur heldur ekki „trúnað“ við
ákveðnar verslanir.1H
Þrátt fyrir að það hafi verið ýmsum erfiðleikum bundið
að koma á kreditkortaverslun á Islandi í upphafi, virðist
frumkvöðlunum og þeim sem við tóku af þeim, hafa tekist
vel til með að ná til íslensku þjóðarinnar. Að hafa komið með
nánast óþekkta vöru inn á íslenskan markað og að hún hafi náð
jafn miklum vinsældum og raun ber vitni er dæmi um það að
almenningur var tilbúinn til að taka á móti kreditkortunum og
nota þau sem greiðslumiðil.
Eins og sést á súluritinu óx fjöldi útgefinna korta gríðarlega
á fyrstu árunum en nú virðist sem markaðurinn sé orðin
mettur. I árslok 2001 voru 202.183 útgefin kort hjá íslensku
kortafyrirtækjunum, ári áður voru þau 192.493. I árslok 1999
voru 183.734 útgefin kort á Islandi.19
♦ ♦ Kreditkortasamfélagið á Islandi ♦ ♦
Notkun greiðslukorta í matvöruverslunum vakti furðu
sumra. Magnús E. Finnsson, þáverandi ffamkvæmdastjóri
Kaupmannasamtakanna, sagði í Viðskiptablaði Morgunblaðsins
árið 1988 að greiðslukort væru þægileg og að þarna væri um
nýtískulegar aðferðir að ræða, en hins vegar
„...vekti það undrun að kortin væru notuð í
matvöruversluninni sem væri fatítt annars staðar
í heiminum. Matvöruverslunin kappkostar að
dreifa lífsnauðsynjum til almennings fyrir sem
lægst verð. Kortin hafi til dæmis ekki átt leið
inn í matvöruverslunina á Norðurlöndum á
þeim forsendum að þau auki kostnað og hækki
vöruverð.“2H
Greiðslukortin breyttu rekstrarumhverfi kaupmanna einkum á
tvo vegu. Þau áttu verulegan þátt í að auðvelda íslendingum að
versla erlendis, sem gerði það að verkum að aukin verslun fór úr
landi. Islendingar ferðuðust einnig í vaxandi mæli til útlanda á 7.
og 8. áratugnum. Fljótlega lagðist það orð á íslenska ferðamenn
erlendis að þeir væru kaupglaðir, sumir hveijir að minnsta kosti.
Þetta höfðu þeir sem heima sátu fyrir satt. Rýmri reglur um
gjaldeyriskaup gáfu fólki ný tækifæri á innkaupum í útlöndum
en þáttur greiðslukortanna var ekki síður mikill. Langvarandi styr
stóð um hver ætti að greiða kostnaðinn við notkun kortanna.21
I Verzlunartíðindum, tímariti Kaupmannasamtakanna, var
mikið fjallað um kreditkortin á þessum bemskuárum kortanna.
Kaupmenn vildu ekki að kortin yrðu baggi á þeim og töluðu oft
68 SAGNIR