Sveitarstjórnarmál - 01.04.1987, Side 19

HAFNAMAL
geröur hlutur ríkissjóðs hefur farið
vaxandi ár frá ári. Um áramótin
1985/1986 var svo komið, að
óuppgerður hlutur rikissjóðs nam
86 millj. króna, en fjárveitingar
ársins 1986 urðu einungis 74 millj-
ónir. Fjárveitingin á árinu 1986
nægði því ekki til þess að gera upp
eldri framkvæmdir. Hins vegar var
tekin sú stefna að gera ekki upp
við öll sveitarfélögin, auk þess
sem á nokkrum stöðum höfðu
verið tekin lán til margra ára,
þannig að hluta fjárveitinga ársins
var hægt að nota til nýfram-
kvæmda.
Framangreind þróun mála hefur
haft slæm áhrif á langtímaáætlanir
og stefnumörkun í hafnagerð. Það
vill verða nokkuð tilviljanakennt,
hvaða staðir fá yfirlýsingu þing-
manna um loforð fyrir fjárveiting-
um fram í tímann. Og þegar þann-
ig er tekinn fyrir einn og einn
staður í einu, tapast öll heildaryfir-
sýn. Völd fjárveitingavaldsins og
áhrif umsagnar Hafnamálastofn-
unar á skiptingu fjárveitinga hafa
þannig farið síminnkandi, þar sem
svo stór hluti fjárveitinganna þarf
að fara til skuldauppgjörs.
Nauðsyn þess að auka aftur
framkvæmdir við hafnir verður
ekki dregin í efa. Sést það bezt af
því, að sveitarfélögin eru af van-
mætti farin að fjármagna hluta
ríkissjóðs. Þá má einnig geta
þess, að Hafnamálastofnun hefur
tekið saman yfirlit yfir þær óskir
um framkvæmdir 1987, sem
sveitarstjórnir lögðu fyrir fjárveit-
inganefnd Alþingis sl. haust. Ósk-
irnar hljóða upp á framkvæmdir
fyrir um 800 milljónir króna, en þar
af hefði hlutur ríkissjóðs orðið um
600 milljónir kr. Inn í þetta yfirlit
hafa einungis verið teknir fram-
kvæmdaáfangar, sem raunhæft er
að vinna á einu ári, og sumum
verkáföngum er reyndar deilt
niður á tvö ár eða fleiri. I fæstum
tilvikum er um heil verk að ræða.
í fjárlögum fyrir árið 1987 eru
ætlaðar 218,5 millj. króna í þennan
lið, og samkvæmt bráðabirgða-
uppgjöri yfir framkvæmdir ársins
1986 má ætla, að í árslok hafi
vantað um 115 millj. króna til þess
að gera upp hluta ríkissjóðs í
framkvæmdum. Af þessu sést, að
jafnvel þótt ekki verði gerður upp
nema hluti eldri framkvæmda, þá
er einungis unnt að verða við litlu
broti af þeim óskum, sem settar
hafa verið fram. Við megum þó
ekki gefast upp. Það hlýtur að
koma að því, að stjórnvöld geri sér
grein fyrir mikilvægi þessa mála-
flokks. Til að svo verði, þurfum við
að vera vakandi og halda uppi
áróðri.
Tilkoma nýrrar
líkanstöövar
Ég vil taka sérstaklega fram, að í
fjárlögum ársins 1987 var komið til
móts við ítrekaðar óskir Hafna-
málastofnunar um fjárveitingu til
að byggja skemmu fyrir líkantil-
raunir á hafnarmannvirkjum. Veitt-
ar voru 3 milljónir króna til byrj-
unarframkvæmda, en ráðgert er
að byggja 800 fermetra skemmu á
athafnasvæði stofnunarinnar í
Kópavogi. Þetta eru gleðileg tíð-
indi, þar sem við eigum allan
taekjabúnað svo og sérþjálfað
starfslið til starfseminnar. í nokkr-
um höfnum eru það ekki einungis
litlar fjárveitingar, sem hafa hindr-
að eðlilega uppbyggingu, heldur
einnig skortur á frumrannsóknum í
formi líkantilrauna. Vil ég í því
sambandi nefna hafnir eins og t.d.
á Sauðárkróki, Siglufirði, Ólafs-
firði, í Grímsey og á Borgarfirði
eystra. Ég hvet hafnarstjórnir
landsins til að leggja okkur lið við
uppbyggingu líkanstöðvarinnar.
Skoðun mín er sú, að nauðsyn-
legt sé að framkvæma fyrir 300 til
400 millj. króna í almennum
höfnum landsins á ári, e.t.v. eitt-
hvað meira tvö til þrjú ár, meðan
verið er að vinna sig út úr þeim
vanda, sem hefur safnazt saman
síðustu fjögur árin. Verkefnin eru
næg. Fyrir það fyrsta þá eru mörg
mannvirki að niðurlotum komin
sökum aldurs, mannvirki, sem
byggð voru um eða eftir seinna
stríð eru nú að syngja sitt síðasta
og verður því að endurnýja. Þá á
sér alltaf stað þróun í útgerð og
flutningatækni, og eru því mörg
hafnarmannvirki orðin úrelt, þótt
þau séu enn uppistandandi. Þessi
mannvirki verður að endurbæta
eða byggja ný. Þessar tvær
ástæður gera það að verkum, að
ekki er raunhæft að reikna með
lengri líftíma hafnarmannvirkja en
30 til 40 árum. Þetta svarar aftur til
þess, að endurbyggja þurfi því
sem næst tvær hafnir frá grunni
árlega, þar sem hafnir landsins
eru á milli 60 og 70 talsins. Ekki er
óraunhæft að ætla, að til þess þurfi
300 til 400 milljónir króna.
Verkefninu „hafnargerð á ís-
landi'' er því langt frá þvi að vera
lokið og lýkur vonandi aldrei, því
svo lengi sem við ætlum okkur að
lifa á útgerð og eiga viðskipti við
önnur lönd, verður að eiga sér
stað þróun og endurnýjun í höfn-
unum.
Að lokum vil ég ræða nokkuð
þær hugmyndir, sem uppi hafa
verið um fjármögnun hafnarfram-
kvæmda. Heyrzt hafa þær raddir,
að ríkisvaldið sé búið að gefast
upp á þessum málaflokki, og því
sé réttast að afhenda hann alfarið
sveitarfélögunum og þá einhverja
tekjustofna með. Ég álít, að þetta
sé sá málaflokkur, sem hvað
erfiðast er fyrir sveitarfélögin að
taka að sér. Ástæðan er sú, að
staðirnir búa við svo mismunandi
hafnarskilyrði frá náttúrunnar
hendi, að ríkisvaldið hlýtur að
verða að eiga þar aðild að til þess
að jafna aðstöðuna, sé það mein-
ingin, að allt landið haldist í byggð.
Greinin er að uppistöðu til erindi, er
höfundur flutti á ársfundi Hafnasam-
bands sveitarfélaga 30. október 1986.
SVEITARSTJÓRNARMÁL 65