Helgafell - 01.12.1955, Blaðsíða 117

HALLDÓR KILJAN LAXNESS 115
kunna að breyta einhverra skoðunum á bókmenntum þeirra
tíma.
Erlendis verður Halldóri Laxness, þegar írá líður, skipað
þar í sæti sem honum ber rúm, verk hans eru til þessa að sínu
leyti jafn-nátengd þróun vestrænna samtíma bókmennta eins
og sögur Faulkners í Bandaríkjunum eða Hesses í Svisslandi,
ellegar ljóð Eliots. Þessarra Nóbelshöfunda er ekki getið um
leið og Halldórs til að stofna til mannjafnaðar, enda væri það
fánýtt. En tækni Halldórs er nýtízkuleg og sjónarmið hans al-
þjóðleg og þess vegna eiga verk hans að vera aðgengileg
menntuðu fólki að minnsta kosti, hvar sem er í heiminum.
Þannig er hægt að lesa bækur Halldórs og meta höfundinn mik-
ils, en sjást þó yfir það sem íslenzkast er og frumlegast í list
hans. Halldór er öðrum framar orðsnilldarmaður og það svo
mikill, að ekki er ofmælt að íslenzk arfleifð speglist í síbreytilegu
og margslungnu orðfari hans. Ég veit ekkert annað sagnaskáld,
nema James Joyce (og nákvæmari samanburður þeirra er eng-
an veginn fráleitur), er með hreinni orðlist og málsögulegri tækni
hefir gætt skáldsögur þvílíku furðulífi ofar atburði og athöfn.
Og þá kem ég aftur að því, sem ég vakti máls á í upphafi
þessara orða: íslendingar þurfa sjálfir að skrifa um Halldór, þó
að verk hans hljóti nú að verða æ meir alþjóðaeign. Það er
enginn hörgull á erlendum fræðimönnum, sem skilja íslenzka
málsögu. En ég fæ t. d. ekki séð, að nokkur útlendingur geti
fullkomlega ráðið í verðgildi íslenzks fornmáls ef svo má
segja eða fornsagnastíls, þegar hann birtist í nútímaskáldsögu.
Annað mál væri það, ef fornmálið væri dautt og tilfinning fyrir
fornri sagnalist kulnuð í vitund þjóðarinnar; þá ætti að vera
hægurinn hjá að reikna út gengi hennar á fræðilega vísu. En
íslenzkt fornmál lifir enn, og fornsögurnar eru ennþá lifandi
bókmenntir.
Og íslendingar eru ennþá bókmenntaþjóð. Þess vegna eiga
þeir rétt á að fagna sæmd síns mikla skálds.
KRISTJÁN KARLSSON