Helgafell - 01.12.1955, Qupperneq 59

BRÉF TIL RAGNARS
57
stundum fer þetta þannig, að maður veit ekki fyrri til en ímyndunaraflið og
minnisdeyfan eru búin að umskapa þetta í endurminningunni í allt annað
andrúmsloft eða allt aðra veröld en inn í mann fór við lestur ljóðsins. Þetta
fer þó að sjálfsögðu nokkuð eftir því, hve ljóðið var vandlega lesið, hve les-
andanum varð oft um það hugsað, hve minni hans er trútt og ímyndunarafl
hans er mikið.
Lært ljóð, sem maður getur rifjað upp fyrir sér frá orði til orðs, er miklu
lífrænna, sterkara og skýrara í verkunum sínum á hugann. Munurinn er ekki
ósvipaður því að vera á ferðalagi um land, í stað þess að renna huganum til
lands, sem maður hefur einhverntíma lagt leið sína um.
Eg er sannfærður um, að Ijóðakunnátta hefur mikið þroskunargildi og hef-
ur haft mikil áhrif á andlegan vöxt Islendinga um aldaraðir. Ljóð, sem við höf-
um lært, gerast förunautar, sem fylgja okkur svo lengi, sem við munum eftir
þeim. Og það eru hljóðir og hæverskir förunautar, sem ávarpa okkur aldrei,
nema þegar okkur langar til að eiga orðaskipti við þá.
En þeir geta kennt okkur margt. Þeir örva okkur til íhugunar og heilabrota
um margs konar efni, sem við myndum aldrei ella leiða hugann að. Þeir víkka
og dýpka skilning okkar og skilningsgáfu á „lífið og tilveruna“. Þeir skerpa
minnið. Þeir auðga stórum kunnáttu okkar í móðurmálinu. En mest er þó
máski um það vert, að þeir hefja hugi okkar upp úr lágkúruskap og erfðarugli
hversdagslífsins, ofurlítið í áttina til hins háleita, þangað, sem ferð okkar er
heitið eftir skvampið í vilpunni.
Þá má ekki ganga fram hjá þvf, að með puði sínu gegnum aldirnar, ekki sízt
fyrir beitingu stuðla, höfuðstafa og hendinga, hafa þeir þróað innra með þjóð-
inni næmi á hljóma og hrynjandi, sem aftur hefur glætt skyn hennar á músik.
Þetta virðist liggja í augum uppi, ef því er ekki gleymt, að andleg iðkunar-
efni geymast ekki aðeins í handntum og munnlegum flutnmgi frá kynslóð
til kynslóðar, heldur ganga áhrif þeirra emnig að erfðum með vaxandi vöxt-
um í gerð heila og tauga frá einstaklingi til einstaklings og einni kynslóð til
annarrar. Með öðrum orðum: Svo kallaðir áunnir hæfileikar erfast, enda væri
þróun alls lífs óskiljanleg, ef svo væri ekki.
Utlendir listamenn, sem haldið hafa hljómleika hér á landi, telja Islendinga
mjög góða músikhlustendur, jafnvel fremri öðrum þjóðum, þar sem þeir þekki
til, þrátt fyrir það, að við höfum til skamms tíma verið óvanir að hlýða á hina
þyngri músik. Og það segja mér fróðir menn, að tónleikar séu hvergi eins
vel sóttir sem á Islandi, í samanburði við fólksfjölda.
Sé þetta svo, þá tel ég það engum efa bundið, að þarna séu að verki af-
leiðingar hinnar almennu ljóðaiðkunar öldum saman, í eintali og upplestri og
ekki sízt söng og kveðskap. Og að þessi iðkun gat orðið svona almenn og svona
mikilvægur þáttur í lífi fólksins, það tel ég efalítið að þakka megi að miklu
leyti íþróttinni í skáldskapnum, rímlistinni, þessum þægilega hreim og dill-