Helgafell - 01.12.1955, Blaðsíða 98

96
HELGAFELL
verkið, það má túlka á fjölmarga vegu. Þessi margræðni (polyvalence) lista-
verka er gamalkunn, og hafa ýmsir nútímalistfræðingar leitt athygli manna að
henni.
Náttúrunni má líkja við orðabók, eins og hinn mikli franski málari og
hugsuður Delacroix komst að orði. Vér hverfum aftur til náttúrunnar til þess
að fá hinn rétta tón, ef svo má segja, eins og vér notum orðabókina til þess
að fá hina réttu merkingu orðanna. Eins og orðabókin kennir oss eigi, hvernig
vér eigum að semja skáldsögu, leikrit eða yrkja Ijóð, eins ber málaranum
ekki að skoða náttúruna sem fyrirmynd, sem stæla eigi nákvæmlega. Náttúr-
an gefur honum hinn rétta tón, en að öðru leyti fer hin myndræna sköpun
fram í ímyndun listamannsins. En að segja að náttúran gefi listamanninum
réttan tón, þýðir, að listaverkið er í tengslum við veruleikann. Auðsætt er,
að málarinn ber merkingu fyrirmyndarinnar í verk sitt engu síður en form
hennar. En hann skapar nýja heild eða heim, listaverkið, og í þessari heild
fá hinir einstöku þættir, sem sóttir eru í veruleikann, nýtt gildi, nýja merk-
ingu og samhengi. Þessi „transmutation des valeurs“ fer fram í allri listsköp-
un og listskoðun. 011 raunsæislist er ummyndun og endursköpun veruleikans
og því ávallt í tengslum við hann. En þrátt fyrir þessi tengsl, leitumst vér ekki
svo mjög við að finna málverki eða höggmynd hliðstæðu í veruleikanum,
þegar vér njótum fegurðar þeirra, og í huga vorum fer ekki fram saman-
burður á þeim og fyrirmyndinni. Ef líkingin væri hið eina gildi andlitsmál-
verka, gætum vér ekki gert greinarmun á góðri mynd og lélegri, nema í þeim
tilvikum, þegar vér gætum borið fyrirmyndina saman við málverkið á þeim
tíma, sem það var gert, en slíkt er augljós fjarstæða. Myndin er sjálfstæð
sköpun, heimur út af fyrir sig, sem hefur sitt eigið gildi og vér njótum og
dæmum um, án beins samanburðar við ytri fyrirmyndir. Hvert einstakt lista-
verk er sjálfstæð veröld, sem hefur markmið sitt og merkingu í sjálfu sér
fólgin.
Símon Jóh. Ágústsson.