Morgunblaðið - 01.06.2013, Blaðsíða 26

VIÐTAL
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Við þurftum að stokka upp spilin og
breyta starfsemi geðsviðsins. Og ég
tel þá leið sem við völdum hafa verið
skynsamlega. Í geðheilbrigðismálum
á Vesturlöndum hefur svonefnd af-
stofnanavæðing verið leiðarljós. Því
höfum við fylgt,“ segir Páll Matthías-
son, læknir og framkvæmdastjóri
geðsviðs Landspítalans.
Legudögum á geðdeildum sjúkra-
húsa fækkar hvarvetna og fólki er nú
í ríkari mæli en áður sinnt í sínum
daglegu aðstæðum úti í samfélaginu.
„Sú leið er manneskjulegri og ódýrari
en sjúkrahúsvist og þjónustan jafn-
framt betri að mínu mati,“ segir Páll.
Páll Matthíasson tók við í nýju
starfi sem framkvæmdastjóri geð-
sviðs Landspítalans árið 2009. Þá
blasti við mikill niðurskurður í starf-
semi sviðsins sem hefur haft úr rúm-
um þremur milljörðum kr. á ári að
spila. Niðurskurður síðustu ár er
rúmlega 20%.
Sinna þeim veikustu
„Á geðsviði Landspítala sinnum við
þeim veikustu, flóknari vandamálum
sem aðrir geta ekki sinnt, sem og
fræðslu og rannsóknum. Síðan höfum
við kappkostað að efla samstarf við
aðra þætti velferðarþjónustunnar um
einfaldari mál, jafnt við heilsugæslu
og velferðarsvið sveitarfélaga. Bráða-
þjónustan hjá okkur er nánast
óbreytt en legutími á deildum er yf-
irleitt skemmri en áður og viðmið um
innlögn þrengri. Fólki sem er betur á
vegi statt eða er í endurhæfingu
mætum við úti í samfélaginu og í sín-
um daglegu aðstæðum. Það gefur
góða raun.“
Til marks um þetta nefnir Páll að
um aldamót hafi legupláss á geðdeild-
um Landspítalans verið nærri 260.
Nú séu þau 125. Þessar tölur séu
skýrt dæmi um afstofnanavæðingu.
Aðeins örfá ár eru síðan langleg-
udeild á Kleppi var lokað, en þar
höfðu að jafnaði dvalist um tíu ein-
staklingar. Einn þeirra sem fóru af
sjúkrahúsinu við lokun deildarinnar í
búsetu með stuðningi hafði þá dvalist
á sjúkrastofnunum í 42 ár.
Tekist að fækka
innlagnardögum
Við Reynimel í Reykjavík er aðset-
ur samfélagsteymis geðsviðs Land-
spítalans. Það var stofnað 2010 og
hafa liðsmenn þess það hlutverk að
sinna um 80 manns á höfuðborg-
arsvæðinu sem glíma við ýmiskonar
geðraskanir. „Fólkið sem Reynimel-
urinn sinnir var áður í endurteknum
bráðainnlögnum en fær nú stuðning
úti í samfélaginu, stuðning til virkni
og þess að vinna sjálft að bata sín-
um,“ segir Páll.
Þessir 80 einstaklingar áttu, þegar
staða þeirra var skoðuð, að baki 1.400
innlagnardaga á geðdeildum á einu
ári. Með samfélagsþjónustu hafi hins
vegar náðst að fækka dögunum yfir
eitt ár í tæplega 400.
Nýir þættir í starfsemi endurhæf-
ingardeildar við Laugarásveg hafa
sömuleiðis gefið góða raun. Sú þjón-
usta er fyrir ungt fólk með byrjandi
geðrofssjúkdóm, en sérhæfð meðferð
og endurhæfing utan stofnana skilar
sér í betri möguleikum og tækifærum
til sjálfstæðs lífs og þátttöku á vinnu-
markaði. Meðal annars hefur náðst
samstarf við Virk – starfsendurhæf-
ingarsjóð um úrræði.
„Þessa þjónustu fá um fjörutíu
manns á hverjum tíma. Markmiðið er
að koma í veg fyrir þá skerðingu á
virkni sem getur fylgt geðsjúkdóm-
um, með því að grípa snemma inn í.
Hjálpa fólki að komast með stuðningi
beint í vinnu á almennum vinnumark-
aði frekar en að senda fólk á vernd-
aða vinnustaði,“ segir Páll.
Á síðari árum hafa augu fólks opn-
ast æ betur fyrir því hve mikilvægt
það sé að strax í frumbernsku barns
myndist sterk tengsl milli þess og
foreldris. Því sjónarmiði hefur jafn-
framt verið teflt fram að mæður sem
eiga í erfiðleikum með að sinna ung-
viði sínu, til dæmis sakir geð-
sjúkdóma eða fíknar, hafi verið van-
rækur hópur í geðheilbrigðiskerfinu.
Hópur sem verður að sinna
„Þessum hópi verðum við að sinna,
enda geta börnin borið skaða af hafi
foreldrarnir ekki heilsu,“ segir Páll.
Fyrir þremur árum var settur á lagg-
irnar hópur fagfólks á geðsviði og
kvennadeild sem sinnt hefur um 170
konum á ári, bæði með innlögnum á
móttökugeðdeild 33-C en þó fyrst og
framt göngudeildar- og hópavinnu.
„Starfið með þessum konum í
verkefni sem við nefnum FMB-
teymið (FMB stendur fyrir foreldri –
meðganga – barn) hefur gefið góða
raun. Þarna er byggt til framtíðar.
Því þarf tíu eða tuttugu ár svo sam-
anburður fáist á því hvernig börnum
þessara mæðra vegnar í lífinu borið
saman við fyrri kynslóð. Við þekkjum
þó að árangur erlendis er góður.
Tengslaröskun móður og barns er al-
varleg og ef tekst að rjúfa vítahring-
inn, sem veikindi kvennanna eru, er
miklu náð,“ segir Páll. Hann nefnir
fleiri fagteymi, til dæmis svokallaðan
lífsfærnihóp sem sinnir fólki með jað-
arpersónuleikaröskun og langvinnt
þunglyndi - en þar er kappkostað að
hjálpa einstaklingum að ná stjórn á
eigin líðan.
Framkvæmdir við nýja deild
Á næstunni verður hafist handa
um framkvæmdir á deild 32-C á geð-
deild Landspítala við Hringbraut.
Hún hefur til þessa verið almenn
móttökugeðdeild en verður nú breytt
í geðgjörgæsludeild. Rúmum á deild-
inni verður fækkað úr 17 í tíu sem öll
verða á einbýlisstofum en á móti
kemur að rúmum á öðrum deildum
verður fjölgað. Hugað verður mjög
að öryggismálum á endurbættri
deild, því einstaklingar sem koma til
með að þurfa að leggjast inn á þessa
deild geta verið í sturlunarástandi og
sjálfum sér og umhverfi sínu hættu-
legir.
„Sjúklingar á deildum okkar hafa
verið misjafnlega á vegi staddir. Eðli-
lega beinist athygli starfsfólks mest
að þeim sem veikastir eru, þeir gefa
tóninn. Aðrir fá minni athygli. Með
því að sinna þeim órólegustu á geð-
gjörgæsludeild batnar bæði öryggi
og þjónusta, bæði við þá veikari og þá
sem eru lengra komnir í bata,“ segir
Páll. Þetta segir hann undirstrika
mikilvægi endurbótanna sem hefjast
í júní. Heildarkostnaður við þær er
um 100 milljónir króna. Fengist hefur
15 milljóna króna framlag frá velferð-
arráðuneytinu og um 25 milljónir
verða teknar út úr rekstri geð-
sviðsins.
„Þessir peningar duga þó hvergi
og það er varla verjandi að setja
rekstrarfé deildarinnar í þetta. En
við bara verðum. Erum samt svo stál-
heppin að hið frábæra átaksverkefni
Á allra vörum ætlar að styðja málið
og standa fyrir landssöfnun í haust og
við reiðum okkur því á stuðning þjóð-
arinnar í brýnu umbótamáli.“
Stuðningur til virkni
og vinnu í eigin bata
Morgunblaðið/Golli
Geðsvið Áherslum í starfinu var breytt og þjónusta færð út í samfélagið og nær skjólstæðingum, segir Páll Matt-
híasson. Með þessu tókst að fækka innlagnardögum 80 sjúklinga úr 1.400 á einu ári í tæplega 400.
 Breytt þjónusta á geðsviði  Mikill niðurskurður  Mæður og lífsfærni
26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. JÚNÍ 2013
Nánar á heilsa.is
Fæst í apótekum og heilsuvöruverslunum
Oft er talað um Magnesíum sem„anti –stress“ steinefni
því það róar taugarnar og hjálpar okkur að slaka á. Magnesíum stjórnar og virkir um
300 ensím sem gegna mikilvægum hlutverkum í eðlilegri virkni líkamans. Það er
nauðsynlegt fyrir frumumyndun, efnaskipti og til að koma á jafnvægi á kalkmyndun
líkamans og fyrir heilbrigða hjartastarfsemi. Magnesíum er líka afar hjálplegt við
fótaóeirð út af vöðvaslakandi eiginleikum þess. Mjög gott er að taka magnesíum í
vökvaformi fyrir svefn til að ná góðri slökun og vakna úthvíldur.
Magnesium vökvi
Virkar strax
• Til að auka gæði svefns
• Til slökunar og afstressunar
• Hröð upptaka í líkamanum
• Gott til að halda
vöðvunum mjúkum
Fyrir tveimur árum var starf-
semi réttargeðdeildar að Sogni
í Ölfusi lögð af. Opnuð var ný
sambærileg deild á Kleppi sem
er sérhönnuð þannig að öryggi
og aðlaðandi umhverfi fari sam-
an. Á deildinni dveljast að jafn-
aði fimm til sjö manns; ein-
staklingar sem framið hafa
alvarleg afbrot en eru sakir
sjúkdóms síns ekki taldir eiga
erindi í fangelsi.
„Tilgangurinn var að efla fag-
legt starf og bæta aðbúnað
sjúklinganna og það tókst. Að
auki er rekstrarlegur ávinningur
og hann meiri en við gerðum
ráð fyrir en við spörum 50 millj-
ónir króna á ári í rekstri með
flutningi deildarinnar. Við sáum
þarna hverju sérhannað hús-
næði og aukin þjálfun starfs-
fólks skilar og tökum það með
okkur inn í hönnun geð-
gjörgæsludeildar.“
Dvalartíma hvers sjúklings á
réttargeðdeild segir Páll gjarn-
an tvö til fjögur ár. Enginn út-
skrifist þó nema læknar meti
einstaklinginn hafa náð bata og
vera hættulausan. Það mat
lækna þurfa dómstólar svo að
staðfesta.
Starfið faglegra og
aðbúnaður betri
RÉTTARGEÐDEILDIN ER
KOMIN Á KLEPP
Páll Matthíasson segist bjart-
sýnn um framtíð geðheilbrigð-
isþjónustu á Íslandi. „Miðað við
þau lönd sem við viljum bera
okkur saman við erum við nokk-
uð vel á vegi stödd. Hér býr fólk
ekki lengur á hælum, nauðung-
arinnlagnir eru fátíðari hér en í
nágrannalöndunum og okkur
hefur lánast að efla sérhæfða
þjónustu og laga að þörf fyrir
hana,“ segir Páll sem telur samt
blikur vera á lofti. Fjárveitingar
mótist enn af fordómum for-
tíðar. Sannarlega kosti lyf og
viðtalsmeðferð sitt en horfa
þurfi heildstætt á mál.
„Geðsjúkdómar trufla líf ein-
staklinga á Vesturlöndum meira
en aðrir sjúkdómaflokkar. Þeir
leggjast mikið á ungt fólk, eru
oft þrálátir og trufla starfsgetu.
Á Vesturlöndum er 20% sjúk-
dómabyrði vegna geðsjúkdóma,
en innan við 8% þess fjár sem
varið er í heilbrigðisþjónustu
fara til geðheilbrigðismála. Því
er nauðsynlegt að stjórnvöld
beri gæfu til að skilja að eyrir
sem er sparaður í dag er króna
á morgun.“
Nauðungarinn-
lagnir fátíðar
SÉRHÆFING OG ÞJÓN-
USTAN LÖGUÐ AÐ ÞÖRFUM