Morgunblaðið - 01.06.2013, Blaðsíða 36

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
U
m einn og hálfur millj-
arður manna í ríflega
hundrað þjóðríkjum
býr á svæðum sem
eru viðkvæm fyrir
loftslagsbreytingum. Hækki meðal-
hitinn í þessum ríkjum getur það
ógnað fæðuörygginu og því grafið
undan þjóðfélagslegum stöðugleika.
Þetta segir José Luis Rubio,
stjórnandi og stofnandi miðstöðvar
við Háskólann í Valencia sem rann-
sakar gróðureyðingu, og bendir á
mikilvægi jarðvegs fyrir líf á jörðu.
„Jarðvegur er undirstaða lífs á
yfirborði jarðar og jafnframt undir-
staða fæðuframboðsins. Um 90%
fæðunnar sem við neytum grund-
vallast á jarðvegi. Ef hann spillist
eða frjósemi hans minnkar ógnar
það afkomu fólks sem reiðir sig á
hann. Sagan kennir okkur að stríð
hafa og munu brjótast út ef fæðu-
öryggið er í hættu,“ segir Rubio,
sem hefur veitt spænskum stjórn-
völdum ráðgjöf í þessum málum.
Rubio var meðal þátttakenda í al-
þjóðlegri ráðstefnu um kolefnisbind-
ingu í jarðvegi sem Landgræðsla
ríkisins og Landbúnaðarháskóli Ís-
lands stóðu fyrir í síðustu viku.
Tugir milljóna á vergangi
Það er hald Rubio að tengsl séu á
milli ótrausts fæðuöryggis og arab-
íska vorsins, sem svo var nefnt, þeg-
ar uppreisnir brutust út í Túnis, Líb-
íu og fleiri ríkjum. En í því samhengi
má nefna að hlutfall ungs fólks í um-
ræddum ríkjum er hátt en atvinnu-
tækifærin að sama skapi færri.
Að hans sögn er áætlað að 30
milljónir manna séu á vergangi
vegna neikvæðra breytinga í lífrík-
inu sem ógna afkomunni.
Víða þurfi ekki mikið út af að bera
til að hungursneyðir brjótist út með
aukinni áhættu á vopnuðum átökum.
Þrátt fyrir það skorti á aðgerðir af
hálfu Sameinuðu þjóðanna og al-
þjóðastofnana. Slíkt átak kosti fé og
fræðslu um það hvernig heimamenn
geti brugðist við þurrara loftslagi
með t.d. nýjum áveitukerfum.
Rubio er gagnrýninn á fyrir-
komulag heimsverslunar og segir
innflutning á niðurgreiddum land-
búnaðarafurðum, á borð við korn-
meti, til þróunarlanda grafa undan
afkomu bænda sem eigi allt sitt und-
ir heimamarkaði. Þá komi notkun
ræktarlands til framleiðslu lífmassa
fyrir lífrænt eldsneyti niður á bænd-
um, enda sé dýrmætt ræktarland þá
tekið frá fyrir annað en fæðufram-
leiðslu. Loks komi það niður á fá-
tækum bændum að ræktarland sé
nýtt til að rækta fóður fyrir búfénað,
í stað þess að nýtast heimamönnum.
Þróunin ógni samfélögunum
Argentína sé dæmi um land þar
sem fátækir bændur og samfélög
þeirra rói nú lífróður vegna þess að
ræktarlandið hafi verið tekið af
þeim. Bændurnir séu komnir í hrein-
an sjálfsþurftarbúskap. „Við gerum
okkur ekki grein fyrir því að lífstíll
okkar setur þrýsting á fátækt fólk í
þróunarlöndum … Það eru allar lík-
ur á að átök sem rekja má til rösk-
unar á umhverfinu muni færast í
vöxt á 21. öldinni,“ segir Rubio.
Richard Thomas, stjórnandi
deildar innan Háskóla Sameinuðu
þjóðanna sem rannsakar vistkerfi
þurrkasvæða og vatn, tekur undir
þessi sjónarmið og bendir á að
mannshugurinn sé gerður til þess að
bregðast við hættu. Það þurfi því
óhefðbundna hugsun til að takast á
við vá sem hægt og bítandi sé að
raungerast vegna hlýnunar.
Hann lýkur lofsorði á námskeið
Landgræðsluskóla Háskóla SÞ á Ís-
landi. Hver útskrifaður nemandi sé
sendiherra Íslands.
Blikur taldar á lofti í
fæðuöryggi heimsins
AFP
Í Hondúras Skrælnuð jörð við Los Laureles-stífluna. Verulega hefur gengið
á vatnsbirgðir um milljón manna eftir átta mánaða þurrkatíð á svæðinu.
36
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. JÚNÍ 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ífyrradaghéldu borg-aryfirvöld
kynningarfund
vegna draga að að-
alskipulagi og
máttu viðstaddir
sitja undir útúrsnúningi fund-
arboðenda, sem greinilega
töldu sig hafa of slæman mál-
stað að verja til að ræða um-
fjöllunarefnið málefnalega.
Helsta forsenda þessara
draga að aðalskipulagi er að
flugvöllurinn fari úr Vatns-
mýrinni þó að öllum megi ljóst
vera að flugvöllurinn er ekki á
förum og að hann á af ýmsum
ástæðum hvergi betur heima.
Þegar spurt var um flugvall-
armálið og furðu lýst á því að
ætlunin væri að slíta tengingu
landsbyggðarinnar við þunga-
miðju heilbrigðisþjónustu í
landinu kaus Dagur B. Egg-
ertsson, oddviti Samfylking-
arinnar og formaður borg-
arráðs, að svara út í hött.
Hann sagði að ekki hefði verið
talað um að slíta þessa teng-
ingu landsbyggðarinnar og
heilbrigðisþjónustunnar og að
hættulegt væri að reynt væri
að leiða líkur að því að lífs-
hættulegt væri að búa á lands-
byggðinni.
Þetta er auðvitað alveg
óboðlegur útúrsnúningur.
Enginn heldur því fram að
lífshættulegt sé að búa á
landsbyggðinni, en finnst
borgarfulltrúanum ekki eðli-
legt að allir landsmenn eigi
sem besta möguleika á að nýta
sér þá öflugu heilbrigðisþjón-
ustu sem byggð hefur verið
upp í Reykjavík? Er mál-
staður þeirra sem bitið hafa í
sig þann misskilning að losna
þurfi við flugvöllinn úr Vatns-
mýrinni svo vonlaus að snúa
þurfi út úr og gera lítið úr þörf
allra landsmanna á aðgangi að
heilbrigðisþjónustu?
Sennilega er það
einmitt málið. Í
öllu falli má ekki
útiloka að þeir sem
bera fram þessi
mislukkuðu drög
að aðalskipulagi
átti sig á að þau eru algerlega
óboðleg og óverjandi og að
þess vegna sé gripið til þess
ráðs að snúa út úr fyrir-
spurnum á upplýsingafundi og
reynt að gera fyrirspyrjendur
hlægilega.
Staðreyndin er sú að þau
drög sem borgaryfirvöld hafa
nú lagt fram byggjast á stórri
grundvallarforsendu sem
gengur ekki upp og þar með
falla þau um sjálf sig og geta
aldrei orðið annað en mark-
leysa. Flugvöllurinn er ekki að
fara úr Vatnsmýrinni og þar
með verður Vatnsmýrin ekki
helsta byggingarland Reykja-
víkur á næstu árum og af
þeirri ástæðu er tímasóun hjá
borginni að ræða frekar þessi
drög.
Þar með er líka fjar-
stæðukennt að halda því fram,
eins og gert var á þessum upp-
lýsingafundi, að drögin geti
orðið að aðalskipulagi í nóv-
ember á þessu ári. Auðvitað
væri hægt ef borgarfulltrúar
eru alveg heillum horfnir að
samþykkja þessi drög sem að-
alskipulag, en hver væri til-
gangurinn með því? Hvers
vegna að samþykkja að-
alskipulag sem ekki er hægt
að vinna eftir og borgarstjórn
yrði að umbylta um leið og við
tæki meirihluti sem ekki væri
haldinn þeirri þráhyggju að
flugvöllurinn megi ekki vera í
Vatnsmýrinni? Til hvers er
verið að sóa tíma og fjár-
munum borgarbúa með þess-
um hætti og koma um leið í
veg fyrir að gert verði skipu-
lag sem hægt er að vinna eftir
og borgarbúar geta búið við?
Borgarstjórn getur
ekki boðið borg-
arbúum upp á drög
að ónýtu skipulagi}
Útúrsnúningar
borgaryfirvalda
Nú hafa Merkelog Hollande
sameinast um að
skipaður verði for-
seti evrunnar í
stað þess að for-
sætið flytjist á milli evruríkj-
anna. Með þessu er ætlunin að
herða tök Brussel á fjár-
reiðum evruríkjanna, enda
segir Merkel að samstaða í
Evrópu gangi ekki ef hvert
ríki ráði eigin fjárlögum.
Hollande hafði sólarhring
áður en þau Merkel samein-
uðust um forseta evrunnar tal-
að digurbarkalega um að
Brussel hefði ekki
rétt á að gefa fyr-
irmæli um efna-
hagsumbætur.
Nú hefur hann
bakkað en segir að
útfærslan á umbótunum eigi
að vera í höndum ríkjanna
sjálfra, „annars væri ekki um
neitt fullveldi ríkjanna að
ræða“.
Hollande telur sig með öðr-
um orðum ná að halda í örlítið
brot af fullveldi landsins með
því að stjórna útfærslunni á
fyrirmælunum frá Brussel. Í
bili.
Áfram á að klípa af
fullveldi aðildarríkja
Evrópusambandsins}
Í bili M
orgunblaðið sagði frá því í vik-
unni að fráfarandi stjórn
Lánasjóðs íslenskra náms-
manna hefði afgreitt nýjar út-
hlutunarreglur áður en hún
lauk störfum. Sagt var frá því að fram-
færslulánin myndu hækka og einnig væri til
skoðunar að hækka frítekjumarkið en ekkert
fékkst upp gefið um þær upphæðir eða pró-
sentur sem þarna um ræðir.
Námsmenn hafa ekki síður en aðrir fundið á
eigin skinni hvernig verðlag hefur rokið upp úr
öllu valdi síðustu misseri. Þeir eru e.t.v. einna
verst settir í dag – fastir í limbói – þar sem
húsaleiga er orðin svo dýr að það þarf a.m.k.
tvær vinnandi manneskjur til að eiga fyrir
mánaðargreiðslunni og ef þeir ákveða að lifa á
núðlum til að komast úr foreldrahúsum, er ekk-
ert eftir til að leggja til hliðar fyrir útborgun. Við núver-
andi aðstæður er hætt við að unga fólkið þurfi að bíða í
fjölda ára þar til það hefur ráð á að fjárfesta í eigin hús-
næði og vera ekki lengur upp á náð og miskunn leigusal-
ans, eða foreldranna, komið.
Námsmenn vestanhafs eru ekki betur settir, þótt að-
stæður þeirra séu allt öðruvísi en hér heima. Nú stefnir í
miklar deilur á bandaríska þinginu vegna vaxtakostnaðar
svokallaðra Stafford-lána, sem að óbreyttu mun hækka úr
3,4% í 6,8% 1. júlí næstkomandi. Á meðan demókratar og
repúblikanar deila um lausnir, hvort halda eigi vöxtunum
áfram í 3,4% eða hvort þeir eigi að hækka í takt við lán-
tökukostnað ríkisins, benda aðrir á að vaxta-
kostnaðurinn sé aðeins brotabrot af miklu
stærri vanda.
Í Bandaríkjunum hafa árleg skólagjöld við
opinbera háskóla hækkað um 85% að meðaltali
frá 2003 og nema nú um 18 þúsund dollurum.
Á sama tíma hafa skólagjöldin við einkarekna
skóla hækkað um 59% að meðaltali og nema 40
þúsund dollurum. „Af hverju eru allir að eyða
svona miklum pólitískum og fjárhagslegum
efnum í skammtímalausnir fyrir lítinn hóp lán-
takenda, sem gera ekkert til að mæta raun-
verulegum vanda síhækkandi kostnaði við há-
skólanám?,“ spyr Amy Laitinen, fyrrum
ráðgjafi Obama-stjórnarinnar, í samtali við
Huffington Post.
Þótt margt sé ólíkt með því umhverfi sem ís-
lenskum námsmönnum og bandarískum er bú-
ið, eiga þeir eitt sameiginlegt: það virðist ekki vera til
neinn peningur til að setja í menntakerfið, né til að búa
nemendum viðunandi aðstæður til að þeir geti einbeitt sér
að náminu. Þó er um stórt hagsmunamál að ræða; það þarf
að standa strangan vörð um gæði menntunarinnar, bæði
til að efla atvinnulífið og til að nemendurnir séu sam-
keppnishæfir á alþjóðavettvangi.
Mönnum hefur orðið tíðrætt um skuldavanda heim-
ilanna en það má ekki gleymast að inni á þessum heimilum
eru ófáir námsmenn í foreldrahúsum, sem dreymir um að
blómstra á vinnumarkaði og eignast eigið heimili. Hvernig
á að hjálpa þeim? holmfridur@mbl.is
Skjaldborg unga fólksins
Pistill
Hólmfríður
Gísladóttir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Gróður breytir koldíoxíði í and-
rúmslofti í lífræn efni og geym-
ist stór hluti þess í jarðvegi.
Á ráðstefnunni í Reykjavík
var fjallað um möguleika til að
binda kolefni í jarðvegi og þann-
ig sporna gegn hlýnun. Þá var
fjallað um leiðir til að tengja
betur vísindalega þekkingu,
stefnumörkun og beinar að-
gerðir við að binda kolefni með
því að auka frjósemi jarðvegs,
sem um leið er grundvöllur auk-
innar fæðuframleiðslu. Ráð-
stefnuna sóttu um 200 þátttak-
endur frá 42 löndum.
Bindi kolefni
í jarðvegi
LEIÐ GEGN HLÝNUN
Tangarínur Ræktun bindur kolefni.