Morgunblaðið - 21.03.2014, Blaðsíða 22

22 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. MARS 2014
SVIÐSLJÓS
Sigurður Ægisson
sae@sae.is
Allt frá árinu 1998 hefur verið í
gangi fjölþjóðleg rannsókn á ís-
lenskum jaðrakönum. Hefur hópur
fuglafræðinga og aðstoðarfólks
komið hingað til lands í þessum
tilgangi á hverju sumri og litmerkt
fugla og vigtað og mælt. Er talið
að búið sé að koma þannig hönd-
um yfir 2% stofnsins. Hafa um
90% merktu fullorðnu jaðrakan-
anna sést eftir það í öðrum lönd-
um Evrópu og um 20% þeirra sem
merktir voru sem ungar. Auk þess
hafa um 25% jaðrakana, sem
merktir eru í vetrarheimkynnum
sínum ytra sést á Íslandi árlega.
Sá elsti var merktur fyrir tæpum
30 árum.
Í tengslum við þetta verkefni
hafa nemendur Grunnskóla Fjalla-
byggðar verið í samstarfi við jafn-
aldra sína í Scoil Iosaef Naofa í
bænum Cobh, sem er í Cork á
Suður-Írlandi, frá því í október ár-
ið 2006, að frumkvæði Guðnýjar
Róbertsdóttur kennara, eftir að
hún hafði séð og gefið sig á tal við
breska merkingarfólkið við iðju
sína inni í Siglufirði í júlí 2004. En
u.þ.b. 20% af íslenska jaðrakana-
stofninum eru einmitt yfir vetrar-
tímann á Írlandi. Um 2% dveljast
við höfnina í Cork og merktir sigl-
firskir fuglar hafa sést nálægt
Cobh. Willie McSweeney er tengi-
liður við írska skólann.
Nokkru síðar bættist grunnskól-
inn í Topsham í Devon í Englandi
í samstarfshópinn, en var bara
með í eitt ár. Sameiginleg heima-
síða skólanna er http://scoiliosaef-
naofa.com/GodwitLatest.htm.
Með jaðrakan í fóstri
Hver og einn nemandi tekur að
sér einn jaðrakan og skráir ná-
kvæmlega ferðir hans, eftir gögn-
um fuglafræðinganna og sjáist
fuglinn að vori tilkynnir nemand-
inn það til þeirra sem halda utan
um rannsóknir á fuglunum. Hér á
landi var það lengi vel Tómas
Gunnarsson fuglafræðingur en nú
eru þau mál í umsjá Böðvars Þór-
issonar líffræðings. Ytra heldur
Jim Wilson náttúrufræðingur um
alla þræði, sér þar á meðal um
heimasíðuna.
Með því að hafa áhugasamt fólk
víða um heim sem skráir fuglana
og sendir upplýsingar er hægt að
fylgjast með ferðum þeirra og ná
ýmsum upplýsingum um háttalag
þeirra og atferli og læra landa-
fræði og fleira.
Að sögn Guðnýjar hafa nemend-
urnir verið í tölvu- og bréfa-
sambandi, m.a. tengst á Skype, og
hafa fræðst um umhverfi og
áhugamál hver annars og borið
saman upplýsingar um veðurfar
hér og ytra. Einnig hafa þeir sigl-
firsku lært nokkur erlend orð og
kennt hinum útlendu vinum sínum
nokkur íslensk.
Byrjað eftir áramót
„Við byrjum yfirleitt eftir ára-
mót. Þetta samstarfsverkefni hvet-
ur börnin til þess að fara út og
upplifa náttúruna, og þau hafa
mjög gaman af þessu, við fáum
lánaða sjónauka þegar nær dregur
sumri og fuglarnir koma að utan,
og þá er mikil spenna í lofti um
hvort eitthvað sé með litmerkjum.
Í kringum þetta allt saman er svo
að læra enskuna í gegnum náttúr-
una, þetta smellpassar því inn í
það sem heitir samþætting í skóla-
starfi.
Þegar fuglamerkingarfólkið
kemur á sumrin hringi ég svo út
til nemenda minna og býð þeim að
koma og fylgjast með, ef þau vilja;
það er algjörlega valfrjálst. Mörg
þekkjast boðið og finnst þetta
áhugavert. Einn gamall nemandi
minn, sem var í 10. bekk í fyrra,
fór meira að segja um landið þvert
og endilangt í fyrra með Bret-
unum með töngina á lofti og naut
þess alveg í botn.“
Börn rannsaka jaðrakaninn
 Samstarf skóla á Íslandi og Írlandi um aðstoð við fuglarannsóknir hefur staðið yfir frá árinu 2006
 Verkefnið hvetur börn til þess að fara út og upplifa náttúruna  Spennandi bið eftir fuglunum
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Ungir vísindamenn Siglfirsku þátttakendurnir í samstarfsverkefninu þennan veturinn, nemendur 4. bekkjar
Grunnskóla Fjallabyggðar, með myndir af jaðrakönum sem merktir hafa verið í Siglufirði.
Sendibréf Bréf frá írskum nem-
anda til íslensks félaga síns.
Merktur Þessi jaðrakan, sem er karlfugl, var merktur í Siglufirði 24. apríl
árið 2004 og hefur oft sést hér á landi síðar, sem og á Englandi og Írlandi,
síðast 6. desember 2013. Myndin var tekin í Siglufirði 27. maí 2011.
Þrítugasta vorralli Hafrannsókna-
stofnunar lýkur í dag er rannsókna-
skipið Árni Friðriksson og togarinn
Jón Vídalín VE koma til hafnar.
Einnig tóku rs. Bjarni Sæmundsson
og Ljósafell SU þátt í rallinu. Í
sparnaðarskyni voru togarar í rall-
inu einum færri en venjulega og
svæði rannsóknaskipa því stærri.
Stofnmæling botnfiska hefur verið
framkvæmd með sambærilegum
hætti árlega frá 1985. aij@mbl.is
Ljósmynd/Höskuldur Björnsson
Með golþorsk Björn Gunnarsson og Gerður Pálsdóttir um borð í Bjarna
Sæmundssyni í vorrallinu sem er að ljúka, en togað var á 600 stöðvum.
Vorrallinu að ljúka
Stærsti
fluguveiði-
framleiðandinn
í Skandinavíu
Ert þú klár í vorveiðina?